Εντείνεται η μάχη για την κυριαρχία στον πλανήτη: Ο Παγκόσμιος Νότος στο πλευρό Ρωσίας και Κίνας - Στο περιθώριο η Δύση

 

Ρελάνς για την

τεράστια διπλωματική ήττα την οποία υπέστη στη σύνοδο των G20 επιχειρεί η δυτική συμμαχία υπό την ηγεσία των ΗΠΑ – με όλα τα στοιχεία να δείχνουν ότι θα αποτύχει στη νέα «επιχείρηση γοητείας» του Παγκόσμιου Νότου.
Καθώς το κοινό ανακοινωθέν που εκδόθηκε το Σάββατο 11 Σεπτεμβρίου 2023 δεν κατέληξε σε καταδίκη της Ρωσίας «για τον επιθετικό πόλεμο τον οποίο διεξάγει» στην Ουκρανία οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους εμφανώς χάνουν τον «πόλεμο» ο οποίος διεξάγεται για παγκόσμια κυριαρχία στο πλαίσιο της νέας μορφής της παγκοσμιοποίησης, όπως φαίνεται και από το γεμάτο ανησυχία δημοσίευμα του Reuters την Παρασκευή 15 Σεπτεμβρίου 2023.
Επισημαίνεται χαρακτηριστικά σε αυτό ότι οι παγκόσμιοι ηγέτες συναντώνται στα Ηνωμένα Έθνη την επόμενη εβδομάδα στη σκιά των γεωπολιτικών εντάσεων – οι οποίες τροφοδοτούνται σε μεγάλο βαθμό από τον πόλεμο στην Ουκρανία - καθώς η Ρωσία και η Κίνα ανταγωνίζονται με τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη για να κερδίσουν τις αναπτυσσόμενες χώρες σε μια μάχη που θα κρίνει την παγκόσμια ηγεμονία.
Ο εν λόγω αγώνας δεν διεξάγεται αποκλειστικά στο πεδίο της Ουκρανίας, αλλά και στην Αφρική επί παραδείγματι: Η Δυτική Αφρική, μέσω πολλαπλών στρατιωτικών πραξικοπημάτων, περνά μια φάση πολιτικής χειραφέτησης από τα απομεινάρια της αποικιοκρατίας, εκδιώκοντας τα γαλλικά στρατεύματα π.χ. από το Νίγηρα.
Την ίδια ώρα, ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία στον οποία η δυτική συμμαχία φαίνεται πάλι να ηττάται, ήδη στο δεύτερο έτος του, θα αποτελέσει και πάλι το επίκεντρο της ετήσιας συνόδου στη Νέα Υόρκη, με τον Πρόεδρο της Ουκρανίας Volodymyr Zelenskiy να παρευρίσκεται αυτοπροσώπως για πρώτη φορά από την έναρξη της σύγκρουσης.
Για του παραπάνω λόγους, ψηλά στην ατζέντα στη σύνοδο του ΟΗΕ που θα διεξαχθεί την ερχόμενη εβδομάδα θα βρεθούν οι ανησυχίες του Παγκόσμιου Νότου, εν μέρει ως αντανάκλαση του αγώνα δρόμου στον οποίοι αποδύονται οι δυτικοί να προσελκύσουν τον αναπτυσσόμενο κόσμο προκειμένου εξασφαλίσουν την υποστήριξή του στο στόχο που έχουν θέσει για τη διπλωματική και οικονομική απομόνωση της Ρωσίας.
Ο στόχος αυτός δεν έχει επιτευχθεί καθώς η Ρωσία έχει διαμορφώσει ένα αρραγές πλαίσιο συμμαχιών, με προεξάρχουσα την Κίνα στο οποίο έχουν ενταχθεί και οι χώρες του Νότου, όπως φάνηκε και στη σύνοδο της ομάδας των G20.
Πρόκειται έναν «πόλεμο» ήδη χαμένο καθώς τα αναπτυσσόμενα κράτη έχουν πληγεί από την υπερχρέωση και τις ελλείψεις βασικών αγαθών εξαιτίας του ακριβού δολαρίου αλλά και σε πολιτικό επίπεδο έχουν πειστεί – με κατεύθυνση τις κινήσεις της Ρωσίας και της Κίνας – για την ανάγκη ενός πολυπολικού κόσμου καθώς η υπό αμερικάνική ηγεσία παγκοσμιοποίηση βαίνει προς το τέλος της.

Η ατζέντα

Στο δημοσίευμα του Reuters επισημαίνει ότι συναντήσεις ανώτατου επιπέδου που πραγματοποιούνται κατά τη διάρκεια της Γενικής Συνέλευσης επικεντρώνονται στις προτεραιότητες των αναπτυσσόμενων χωρών στην Αφρική, τη Λατινική Αμερική και την Ασία: κλιματική αλλαγή, υγεία, χρηματοδότηση για την ανάπτυξη και πώς να επιτευχθούν οι Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης - μια παγκόσμια λίστα «πολιτικών προς υιοθέτηση» που δημιουργήθηκε στο 2015.
«Αυτή είναι μια χρονιά που οι χώρες του Παγκόσμιου Νότου έχουν θέσει την ατζέντα», δήλωσε ο Richard Gowan, διευθυντής της Διεθνούς Ομάδας Κρίσεων του ΟΗΕ.
«Νομίζω ότι έχουν εκμεταλλευτεί το γεγονός ότι γνωρίζουν ότι οι ΗΠΑ, από τη μια πλευρά, και μετά η Ρωσία από την άλλη, θέλουν την υποστήριξή τους».

Επενδύσεις στις υποδομές

Ο πόλεμος της Ουκρανίας είναι μόνο ένας λόγος για την εστίαση στις αναπτυσσόμενες χώρες, επισημαίνεται στο δημοσίευμα.
Την τελευταία δεκαετία, η Κίνα έχει χορηγήσει δάνεια εκατοντάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων για έργα υποδομής τα οποία είναι απαραίτητα στις φτωχές χώρες στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας της Belt and Road.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους προσπάθησαν πρόσφατα να αντιμετωπίσουν την αυξανόμενη επιρροή της Κίνας με τις δικές τους δεσμεύσεις πόρων για την ανάπτυξη και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής στο πλαίσιο του ΔΝΤ.
Η πρέσβειρα των Ηνωμένων Πολιτειών στα Ηνωμένα Έθνη, Linda Thomas - Greenfield, περιέγραψε τη σύνοδο των Ηνωμένων Εθνών ως ευκαιρία για τις μικρές χώρες να «εκθέσουν τις προτεραιότητές τους» και ότι δεν τη θεωρεί «ως ανταγωνισμό μεταξύ μεγάλων δυνάμεων».
Ο πρεσβευτής της Κίνας στον ΟΗΕ Zhang Jun είπε στο Reuters ότι το Πεκίνο «δεν έχει πρόθεση να ανταγωνιστεί κανέναν» και ότι, καθώς οι συνθήκες στην Κίνα βελτιώθηκαν, η χώρα ήταν «πρόθυμη να κάνει περισσότερα για τις αναπτυσσόμενες χώρες, αλλά εμείς δεν παίζουμε στο παιχνίδι του ανταγωνισμού ισχύος».
Ομοίως, ο πρεσβευτής της Ρωσίας στον ΟΗΕ Vassily Nebenzia δήλωσε στο Reuters ότι η Μόσχα δεν «προσπαθεί να μαγέψει κανέναν».
«Είμαστε ακριβώς αυτό που είμαστε και ποτέ δεν θα εξαρτήσουμε τη φιλία μας από το να επιβάλουμε σε τρίτους τις θέσεις μας - σε αντίθεση με ορισμένους από τους συναδέλφους μας που τρίβουν τα χέρια τους για υπόγειες συναλλαγές», είπε.
Συνομιλίες ανώτατου επιπέδου μεταξύ Κίνας, Ρωσίας και ΗΠΑ δεν θα διεξαχθούν την επόμενη εβδομάδα, καθώς ο Πρόεδρος Joe Biden θα είναι ο μόνος ηγέτης που θα παρευρεθεί από τα πέντε μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ με δικαίωμα veto.
Τρία χρόνια αφότου οι ηγέτες αναγκάστηκαν να στείλουν μηνύματα βίντεο στην εβδομαδιαία συνεδρίαση της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, οι περισσότεροι από 140 αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων και δεκάδες υπουργοί πρόκειται να εμφανιστούν αυτοπροσώπως.
H «παράσταση» Zelensky
Ο ηγέτης του καθεστώτος του Κιέβου Volodymyr Zelensky αναμένεται να μιλήσει στη Γενική Συνέλευση την Τρίτη 19 Σεπτεμβρίου 2023 και η συνεδρίαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ για την Ουκρανία την Τετάρτη 20/9 θα μπορούσε να τον τοποθετήσει στο ίδιο τραπέζι με τον Ρώσο υπουργό Εξωτερικών Sergey Lavrov.
Ο Nebenzia προέβλεψε ότι η προγραμματισμένη συνεδρίαση του συμβουλίου θα ήταν απλώς μια «μεγάλη παράσταση» για το καθεστώς του Κιέβου.

Η μεγάλη απογοήτευση

Οι δυτικοί διπλωμάτες θέλουν να δείξουν ότι οι προσπάθειές τους να στοχοποιήσουν διπλωματικά τη Ρωσία για τον πόλεμο στην Ουκρανία δεν επάγονται ότι δεν μπορούν να επικεντρωθούν σε άλλες κρίσεις και θέματα σημαντικά για τον υπόλοιπο κόσμο.
Aνώτερος Ευρωπαίος διπλωμάτης, μιλώντας ανώνυμα στο Reuters, προειδοποίησε ότι οι γεωπολιτικές εντάσεις θα μπορούσαν να ωθήσουν περισσότερες αναπτυσσόμενες χώρες μακριά από τις δυτικές προσπάθειες και προς την ομάδα BRICS - Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα και Νότια Αφρική - με την ελπίδα ότι μπορεί «να εξυπηρετήσει καλύτερα μεγάλο μέρος από τα συμφέροντα του αναπτυσσόμενου κόσμου».

Η κινεζική επέλαση

Τον περασμένο μήνα, οι BRICS - όπου η Κίνα έχει ιδιαίτερο βάρος - πρόσθεσε μισή ντουζίνα περισσότερες χώρες στο μπλοκ σε μια ώθηση για αναδιάρθρωση της παγκόσμιας τάξης την οποία αντιμετωπίζει ως ξεπερασμένη.
Τα Ηνωμένα Έθνη δεν είναι σε θέση «να δείξουν στους Αφρικανούς ότι η ανυπομονησία τους για οικονομική ανάπτυξη και διεύρυνση της απασχόλησης που οδηγεί εκατομμύρια νέων στη μετανάστευση μπορεί να απαντηθεί από τη φιλελευθερη δημοκρατία και όχι από στρατιώτες», επισήμανε στο πρακτορείο Αφρικανός διπλωμάτης.
«Αν κανείς δεν είναι ενεργά μαζί τους, τότε η ομάδα των BRICS - ό,τι κι αν προσφέρουν - θα είναι ελκυστική προοπτική», επισήμανε ο διπλωμάτης.
Για να εδραιώσει την οικονομική της δύναμη και να προωθήσει τους εθνικούς οικονομικούς της στόχους, η Κίνα εξήγαγε το μοντέλο της «υποστηριζόμενης από το κράτος ανάπτυξης» σε αναπτυσσόμενες χώρες σε όλο τον κόσμο παρέχοντας οικονομική βοήθεια.
Ωστόσο, ενώ η διεθνής οικονομική βοήθεια μπορούν να στηρίξουν τους οικονομικούς στόχους μιας αποδέκτριας χώρας, μπορεί επίσης να αποδειχθεί επιζήμια – καθώς η δύση δεν θέλει να απεγκλωβίσει τα κράτη αυτά από το καθεστώς της εξάρτησης.
Πουθενά δεν είναι τόσο έντονη αυτή η πραγματικότητα όσο στην Αφρική, όπου η βοήθεια από δυτικούς πολυμερείς δανειστές όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) μέσω των προγραμμάτων διαρθρωτικής προσαρμογής του οδήγησε σε οικονομική δυσπραγία της χώρες.
Μεταξύ 2000 και 2019, η Αφρική έλαβε περίπου 200 δισεκατομμύρια δολάρια σε δάνεια και επενδύσεις από την Κίνα.
Η Κίνα είναι ο μεγαλύτερος διμερής δανειστής για πολλές αφρικανικές χώρες—για παράδειγμα, το 2021, το ανεξόφλητο χρέος της Κίνας προς την Κένυα ανήλθε συνολικά σε 6,3 δισεκατομμύρια δολάρια, προς την Αγκόλα ήταν 40 δισεκατομμύρια δολάρια, προς το Τζιμπουτί ήταν 1,4 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ στη Νιγηρία ανήλθαν σε 4,2 δισεκατομμύρια δολάρια και στη Γκάνα ήταν 2 δισεκατομμύρια δολάρια.
Μεταξύ 1995 και 2020, η Νιγηρία έλαβε το υψηλότερο μερίδιο κινεζικών επενδύσεων στην Αφρική, με 17% των συνολικών κινεζικών άμεσων ξένων επενδύσεων (ΑΞΕ), ακολουθούμενη από την Αγκόλα και την Κένυα (8 % έκαστη) και το Τζιμπουτί (6 %).
Η Δυτική Αφρική— η δεύτερη μεγαλύτερη περιφερειακή οικονομία της ηπείρου και έδρα της Νιγηρίας, της μεγαλύτερης οικονομίας της Αφρικής— είναι μία από τις περιοχές με το μεγαλύτερο δημόσιο χρέος στον κόσμο.
Η Δυτική Αφρική είναι πλούσια σε φυσικούς πόρους όπως πετρέλαιο, φυσικό αέριο, ορυκτά και γεωργική γη, που έχουν μεγάλη ζήτηση στην Κίνα.
Μεταξύ 1995 και 2020, η Κίνα επένδυσε σχεδόν 87 δισεκατομμύρια δολάρια στη Δυτική Αφρική εξυπηρετώντας δάνεια για την ανάπτυξη των κρίσιμων δυνατοτήτων ενέργειας και εξόρυξης της περιοχής και, με τη σειρά της, διαφοροποιώντας τις βιομηχανικές αλυσίδες εφοδιασμού της για να εξυπηρετήσεις τον κινεζικό μεταποιητικό τομέα.
Το χρέος και ο αντίκτυπός του στη Δυτική Αφρική.
Οι χώρες της Δυτικής Αφρικής δανείζονται επίσης από άλλους διμερείς εταίρους όπως οι ΗΠΑ, η Γαλλία και η Ινδία. πολυμερείς οργανισμούς όπως η Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ και ιδιωτικές εταιρείες όπως η BlackRock και η Morgan Stanley.
Συγκεκριμένα, οι ιδιώτες δανειστές και οι κάτοχοι ομολόγων διακρατούν το μεγαλύτερο μέρος του χρέους στη Δυτική Αφρική, τουλάχιστον στις τέσσερις κορυφαίες οικονομίες της περιοχής.
Ωστόσο, είναι ο κινεζικός δανεισμός στην περιοχή είναι πιο εντυπωσιακός.
Οι κινεζικές ΑΞΕ στην περιοχή πηγαίνουν κυρίως σε χώρες πλούσιες σε πόρους για ανάπτυξη υποδομών.
Για παράδειγμα, η Γκάνα και η Νιγηρία έλαβαν το 11 % των κινεζικών ΑΞΕ το 2020, ενώ η Σιέρα Λεόνε, η Σενεγάλη, το Τόγκο, η Γκάμπια, η Λιβερία, το Μπενίν, η Μπουρκίνα Φάσο και το Πράσινο Ακρωτήρι έλαβαν μόνο το 5,6 %.
Η Κίνα δάνεισε επίσης στις τέσσερις κορυφαίες οικονομίες της Δυτικής Αφρικής από άλλες χώρες της περιοχής.
Η τακτική της διαφέρει από τα πρότυπα δανεισμού πολυμερών πιστωτών, όπως η Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ, που παρέχουν αναπτυξιακά δάνεια κυρίως για δημόσια έργα υποδομής και μακροοικονομική αναπροσαρμογή.
Μια άλλη αξιοσημείωτη διαφορά είναι ότι οι κινεζικές ΑΞΕ υποστηρίζονται από το κράτος και, σε πολλές περιπτώσεις, προσπαθεί να εκπληρώσει τις εθνικές επιταγές στα κράτη-αποδέκτες.
Η εξασφάλιση κρίσιμων αλυσίδων εφοδιασμού ορυκτών, η κατασκευή ενεργειακής υποδομής σε χώρες πλούσιες με πετρέλαιο όπως η Νιγηρία για εξαγωγή στην κινεζική ηπειρωτική χώρα και η συγκέντρωση υποστήριξης για τους στόχους της Κίνας σε διεθνείς φορείς είναι μερικοί από τους στόχους πολιτικής που επιθυμεί να εκπληρώσει το Πεκίνο μέσω της «διπλωματίας του χρέους».
Για τον σκοπό αυτό, τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα της Κίνας δεν κάνουν απαραίτητα διάκριση μεταξύ διαφανών και αδιαφανών, ή ακόμη λιγότερο και πιο διεφθαρμένων κρατών κατά την έκδοση δανείων στην περιοχή.
Οι κινεζικές τράπεζες δεσπόζουσα θέση στις δανειακές συμβάσεις.
Οι συμβάσεις συνήθως περιέχουν περίπλοκα μέτρα αποπληρωμής εγγυημένου χρέους και άλλες ρήτρες ελέγχους, όπως εμπιστευτικότητα και «no Paris Club» (τη μη υπαγωγή του χρέους στους κανονισμούς που διέπουν τη διεθνή διαδικασία) για την αναδιάρθρωση του χρέους, για τη διασφάλιση των συμφερόντων των πιστωτών.
Τα πολιτικά κίνητρα του Πεκίνου τίθενται σε πρώτο πλάνο, ζητήματα όπως η καθιέρωση της πρωτοκαθεδρίας του στην πολυμερή τάξη των Ηνωμένων Εθνών, η μεταρρύθμιση των υφιστάμενων πολυμερών θεσμών καθοδηγούν επίσης τις κινεζικές επενδύσεις και δανεισμό σε αυτές τις χώρες.

Κρίση χρέους που σιγοβράζει

Πάνω από το 38,4 % των συνολικών ΑΞΕ της Δυτικής Αφρικής προέρχεται από την Κίνα.
Δεδομένων αυτών των σημαντικών επενδύσεων, τα κράτη της Δυτικής Αφρικής  δεν είναι δυνατόν να αγνοήσουν τα κινεζικά συμφέροντα κατά τη διαμόρφωση της εσωτερικής τους πολιτικής.
Οι ελλιπείς μηχανισμοί παρακολούθησης και αξιολόγησης και μια στρατηγική ώθηση για τη χορήγηση δανείων για την απόκτηση πολιτικού κεφαλαίου σε χώρες με υψηλά επίπεδα οικονομικών αναγκών καθιστούν την Κίνα την κύρια επιλογή της περιοχής ως διμερούς δανειστή.
Αυτό υποβοηθήθηκε επίσης από την ανεξέλεγκτη διαφθορά των δημοσίων αξιωμάτων στην περιοχή, που οδήγησε σε κακή διαχείριση και απώλεια κεφαλαίων ύψους 5,67 δισεκατομμυρίων δολαρίων στη Νιγηρία (κατά τη διάρκεια της συμφωνίας «πετρέλαιο έναντι δανείων» με την Κίνα) μεταξύ 2002-2007.
Με μέση αναλογία βιωσιμότητας χρέους 73,7, η Δυτική Αφρική είναι μια περιοχή με υψηλό χρέος.
Ο μέσος όρος της Δυτικής Αφρικής είναι 23,7% πάνω από το Κοινό Πλαίσιο Βιωσιμότητας Χρέους Παγκόσμιας Τράπεζας-ΔΝΤ για χώρες χαμηλού εισοδήματος, δείκτης που μετράει τη βιωσιμότητα του χρέους (ανά 50 δολ.), και είναι επικίνδυνα κοντά στο σημείο αναφοράς της Αφρικανικής Τράπεζας Ανάπτυξης του 70%.[66 ]
Μεταξύ 2000 και 2020, η περιοχή σώρευσε χρέος προς την Κίνα αξίας 20,2 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ.
Το 2021, το χρέος της περιοχής στην Κίνας ανήλθε στο 16,6% (20,2 δισεκατομμύρια δολάρια) του συνολικού εξωτερικού χρέους της (164 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ).
Η Δυτική Αφρική εισήγαγε εμπορεύματα αξίας 37,62 δισεκατομμυρίων δολαρίων από την Κίνα το 2022.
Αντίθετα, οι εξαγωγές της Δυτικής Αφρικής στην Κίνα ανέρχονται σε 14,2 δισεκατομμύρια δολάρια.
Ως εκ τούτου, η Κίνα ήταν ο κυρίαρχος εμπορικός εταίρος της Δυτικής Αφρικής το 2022, ακολουθούμενη από την Ευρωπαϊκή Ένωση, τις ΗΠΑ και τη Γαλλία.

Αξιολόγηση κινεζικών δανείων και επενδύσεων

Τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, το Πεκίνο έχει χρησιμοποιήσει στρατηγικά τα τεράστια συναλλαγματικά αποθεματικά που διαθέτει σε ένα απαράμιλλο ξεφάντωμα δανεισμού για να δημιουργήσει μόχλευση και εξάρτηση σε ολόκληρη την Αφρική και να εκμεταλλευτεί[25] τους πόρους της.
Η Κίνα έχει ανεβάσει το επίπεδο στο πλαίσιο της Πρωτοβουλίας Belt and Road (BRI).[
Κρατικά ιδρύματα και εταιρείες, όπως η China Development Bank, το Silk Road Fund, η China National Petroleum Corporation και η China Exim Bank, έχουν χρηματοδοτήσει έργα από τα μακρινά λιμάνια του Cabo Verde έως τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό στην καρδιά της Αφρικής με πόσο άνω των 200 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Το «βουνό» του χρέους στη Δυτική Αφρική έχει επιδεινώσει τις οικονομικές πιέσεις στις ήδη προβληματικές οικονομίες, ενισχύοντας τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν αυτές οι χώρες.
Η αλληλεπίδραση μεταξύ του χρέους και των πολύπλευρων προκλήσεων όπως η κλιματική αλλαγή, οι πληθυσμιακές πιέσεις, οι συγκρούσεις και η διαφθορά σχηματίζουν έναν περίπλοκο γόρδιο δεσμό που απειλεί να υπονομεύσει τη σταθερότητα και την ανάπτυξη της περιοχής.
Σε κάθε περίπτωση, η παρουσία της Κίνας στην περιοχή έχει εδραιωθεί και αποτελεί πλέον ορατή εμπράγματη εναλλακτική λύση στη συνεχιζόμενη εξάρτηση των φτωχών κρατών από τις «αποικίες χρέους» που έχουν διαμορφώσει οι πρώην αποικιοκράτες.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ΠΗΓΗ