Οι ΗΠΑ δεν θα διστάσουν να... θυσιάσουν την Ελλάδα

 

 

Το να πιστεύουμε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μεσολαβήσουν με επιτυχία σε μια νέα ελληνοτουρκική κρίση, κρίνοντας από το παρελθόν, μπορεί να είναι αβάσιμο.

Στο ερώτημα γιατί οι ΗΠΑ μάλλον είναι ασύμφορο να διαμεσολαβήσουν στην ελληνοτουρκική «ίντριγκα» απαντά με μια ιδιαίτερα διαφωτιστική ανάλυσή του ο Αμερικανός καθηγητής και ειδικός Ryan Gingeras...

Όπως επισημένει, «κατά τη διάρκεια του 2022, ο Τούρκος Πρόεδρος Recep Tayyip Erdogan είχε σταθερά στο στόχαστρό του την Ελλάδα.
Το 2023 ξεκίνησε με το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών να απειλεί πως θα την κυριαρχία της Ελλάδας ως «συζητήσιμη» εάν συνεχίσει να «στρατιωτικοποιεί» τα νησιά της στο Αιγαίο.
Υπενθυμίζεται δε πως από τότε που απείλησε να κινηθεί εναντίον των ελληνικών εδαφών, τον Σεπτέμβριο, ο πρόεδρος της Τουρκίας ανεβάζει συνεχώς την ένταση, «προειδοποιώντας» ακόμα και με βομβαρδισμό την Αθήνα.
Όπως συνηθίζει να καυχιέται, οι νέοι πύραυλοι Tayfun της χώρας του «τρελάνει τους Έλληνες…
Εάν η Αθήνα επιχειρήσει να στείλει αμερικανικά όπλα στα νησιά της στο Αιγαίο, «μια χώρα όπως η Τουρκία μάλλον δεν θα μαζέψει αχλάδια» ανέφερε τότε.
Οι εκπρόσωποι των ΗΠΑ, από τη μεριά τους, απάντησαν στις απειλές με… παραινέσεις.
Ο εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ Ned Price επανέλαβε πρόσφατα τη «λύπη» της Ουάσινγκτον για τις προκλήσεις του Erdogan.
«Το μόνο που κάνει μια κλιμάκωση της ρητορικής», τόνισε, «είναι να αυξάνει τις εντάσεις και να μας αποσπά από τον κοινό σκοπό, την αντιμετώπιση της Ρωσίας».
Αυτό που θα έκαναν οι Ηνωμένες Πολιτείες ως απάντηση σε μια τουρκική επίθεση κατά της Ελλάδας είναι ακόμη πιο αδιαφανές.
Ξανά και ξανά, οι Αμερικανοί αξιωματούχοι τονίζουν την ανάγκη για αλληλεγγύη και συντονισμό μεταξύ των συμμάχων του ΝΑΤΟ.
Η περιγραφή των συνεπειών μιας τουρκικής επίθεσης στην Ελλάδα αναμφίβολα θα ερμηνευόταν ως παραδοχή ότι η συμμαχία είναι πιο αδύναμη και πιο διχασμένη από όσο φαίνεται.

Η ελληνοτουρκική ίντριγκα…

Σε κάθε περίπτωση το έργο έχει ξαναπαιχτεί… στο παρελθόν.
Η εχθρότητα που προέρχεται από μια μακρά σειρά πολέμων και φρικαλεοτήτων βρίσκεται στο επίκεντρο των τουρκοελληνικών σχέσεων.
Από την πρώτη δεκαετία του Ψυχρού Πολέμου, η Τουρκία και η Ελλάδα διαγκωνίζονται για ζητήματα κυριαρχίας και ασφάλειας.
Οι δύο χώρες έχουν βρεθεί στο χείλος του… πολέμου, με τα χειρότερα να αποσοβούνται την τελευταία στιγμή.
Σε πολλές συγκυρίες, οι Ηνωμένες Πολιτείες έπαιξαν καθοριστικό ρόλο για την αποκλιμάκωση των εντάσεων.
Δεδομένης αυτής της ιστορίας, μπορεί κανείς να πιστέψει ότι και στην τρέχουσα συγκυρία η διαμάχη θα καταλαγιάσει.
Άλλωστε, η ιστορία δίνει στις Ηνωμένες Πολιτείες τον ρόλο του αξιόπιστου διαμεσολαβητή.
Ίσως, λοιπόν, δεν χρειάζεται η κυβέρνηση Biden να βρεθεί μπροστά από την καμπύλη.
Όμως, μια πιο προσεκτική ματιά στην Ιστορία αλλά και στις σημερινή τάση τείνει να υποδηλώσει ότι τα πράγματα μπορεί να αλλάξουν.
Αν επιχειρήσει κάποιος μια αναδρομή στο παρελθόν, θα μπορούσε να διαπιστώσει πως οι τριμερείς σχέσεις της Ουάσιγκτον με την Αθήνα και την Άγκυρα έχουν εξελιχθεί σημαντικά.
Την τελευταία δεκαετία, οι συνομιλίες μεταξύ των εμπλεκόμενων μερών έχουν περιοριστεί σε μεγάλο βαθμό.

Και το πιο σημαντικό είναι πως η τουρκική εξωτερική πολιτική δίνει μικρότερη σημασία στη συμμαχία με τις ΗΠΑ – μάλιστα, δίνει και αρνητικό πρόσημο.
Η επιθυμία να αναιρεθεί η ζημιά την οποία προκάλεσε η εμπλοκή των ΗΠΑ στην περιοχή είναι μεταξύ των παραγόντων που πυροδότησε τις πρόσφατες απειλές του Erdogan.
Το να πιστεύουμε, επομένως, ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μεσολαβήσουν με επιτυχία σε μια νέα ελληνοτουρκική κρίση, κρίνοντας από το παρελθόν, μπορεί να είναι αβάσιμο.
Πιο συγκεκριμένα, εάν τα γεγονότα πυροδοτήσουν έκρηξη μεταξύ της Άγκυρας και της Αθήνας, η Ουάσιγκτον μπορεί να αφεθεί να κάνει μια σειρά από μη αξιοζήλευτες επιλογές.

Ένας εταίρος και ένας ειρηνοποιός: Μια σύντομη ιστορία της αμερικανικής διαμεσολάβησης στις τουρκοελληνικές υποθέσεις

Η πρώτη άμεση παρέμβαση της Ουάσιγκτον στις ελληνοτουρκικές σχέσεις ήρθε στο τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.
Πριν από το τέλος του, οι εκπρόσωποι των Συμμάχων κατάλαβαν ότι κάτι έπρεπε να γίνει για τις ιταλικές αποικιακές κτήσεις στη Μεσόγειο.
Μεταξύ των εδαφών που διοικούσε η Ρώμη ήταν τα Δωδεκάνησα στο Αιγαίο Πέλαγος.
Συμφωνώντας να αφαιρεθεί η Ιταλία από τα Δωδεκάνησα, οι Αμερικανοί διαπραγματευτές πίστευαν ότι το νησί θα εξυπηρετούνταν καλύτερα υπό την κυριαρχία της Ελλάδας (οι ελληνορθόδοξοι χριστιανικοί πλειοψηφίες κυριαρχούσαν σε καθένα από τα 11 νησιά).
Η Σοβιετική Ένωση, ωστόσο, αρχικά αρνήθηκε να παραχωρήσει τα νησιά στην Ελλάδα, αφήνοντας τους Αμερικανούς και Βρετανούς αξιωματούχους να υποψιάζονται ότι η Μόσχα ήταν επιφυλακτική για τη στρατηγική θέση των νησιών - παρόλο που προηγούμενη εκτίμηση των ΗΠΑ πίστευε ότι τα Δωδεκάνησα δεν είχαν καμία σημαντική αξία ούτε για τα πολεμικά πλοία επιφανείας ή για αεροπορικές βάσεις».
Παρά την ουδετερότητα της Τουρκίας κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου (που την απέκλεισε από τη λήψη αποφάσεων από τους Συμμάχους), οι Αμερικανοί διαπραγματευτές αποδείχθηκαν ιδιαίτερα ευαίσθητοι σε ό,τι αφορά τις εντάσεις και τους διαγκωνισμούς μεταξύ Άγκυρας και Αθήνας.
Αυτοί οι παράγοντες οδήγησαν την Ουάσιγκτον να εγκρίνει ένα σχέδιο για την «αποστρατιωτικοποίηση» των νησιών.
Έτσι, οι Σύμμαχοι συμφώνησαν ότι θα επιτραπεί στην Ελλάδα να διατηρήσει τις τοπικές δυνάμεις ασφαλείας με το τίμημα της απαγόρευσης μόνιμων ναυτικών βάσεων και οχυρώσεων (είτε είναι ελληνικές είτε ξένες).
Η συμφωνία αυτή, υποστήριξαν Αμερικανοί αξιωματούχοι, θα βοηθούσε στη διατήρηση της περιφερειακής σταθερότητας.
Αυτή η στρατηγική σκέψη επικρατούσε στην Ουάσιγκτον όταν ξεκίνησε ο Ψυχρός Πόλεμος.
Μεταξύ 1950 και 1974, οι αμερικανικές σχέσεις με Ελλάδα και Τουρκία παρέμειναν «αγκυροβολημένες» σε μια πολιτική οικοδόμησης ικανοτήτων, βασισμένη σε αμοιβαία συμφέροντα ασφάλειας.
Μέχρι τη δεκαετία του 1970, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής των ΗΠΑ κατάφεραν με επιτυχία να διατηρήσουν τις ισορροπίες μεταξύ Άγκυρας και Αθήνας, παρά το γεγονός μιας σειράς κρίσεων.
Το επίκεντρο αυτών των εντάσεων, το ζήτημα της κυπριακής κυριαρχίας, οδήγησε τόσο την Ελλάδα όσο και την Τουρκία να απειλήσουν να εμβαθύνουν τους δεσμούς τους με τη Μόσχα, ως έναν τρόπο μόχλευσης μεγαλύτερης αμερικανικής υποστήριξης.
Όταν η Άγκυρα απείλησε να εισβάλει στην Κύπρο το 1964, ο Πρόεδρος Lyndon Johnson εξέδωσε μια αυστηρή επιστολή προς τον Τούρκο πρωθυπουργό Ismet Inonu, απειλώντας με μια σειρά από συνέπειες σε περίπτωση που ξεκινήσει επίθεση.
Συγκεκριμένα, ο Johnson είπε πως μια εισβολή στην Κύπρο θα ανάγκαζε τους συμμάχους της Άγκυρας στο ΝΑΤΟ να επανεξετάσουν την «υποχρέωσή τους να προστατεύσουν την Τουρκία από τη Σοβιετική Ένωση», για την οποία κάποιοι φοβήθηκαν ότι θα παρέμβει στο νησί σε περίπτωση σύγκρουσης.
Ακόμη και όταν οι ελληνοτουρκικές σχέσεις επιδεινώθηκαν στη δεκαετία του 1970, οι Αμερικανοί αξιωματούχοι ήταν σίγουροι ότι ήταν σε θέση να γεφυρώσουν το χάσμα μεταξύ των δύο πλευρών.
Και τα δύο κράτη θα ήθελαν να εξαρτώνται λιγότερο από τις ΗΠΑ, αναφέρει μια εκτίμηση των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών που διαβάστηκε τον Ιούνιο του 1974.
Ακόμη και στο χειρότερο σενάριο, φαινόταν πιθανό «ότι η Αθήνα και η Άγκυρα θα επιδίωκαν —αναμφίβολα με τη μεσολάβηση των ΗΠΑ— να αποτρέψουν μεγαλύτερης κλίμακας σύγκρουση, συμπληρώνεται.
Η εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο τον Ιούλιο του 1974 δοκίμασε τη βεβαιότητα αυτής της εκτίμησης.
Αν και η αμερικανική διαιτησία βοήθησε στην αποτροπή ενός πλήρους πολέμου μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, οι δεσμοί της Ουάσιγκτον τόσο με την Αθήνα όσο και με την Άγκυρα αποδυναμώθηκαν σημαντικά.
Η Ελλάδα, έχοντας αισθανθεί προδομένη από τις Ηνωμένες Πολιτείες, αποχώρησε για λίγο από τη στρατιωτική δομή διοίκησης του ΝΑΤΟ και αναζήτησε στενότερες σχέσεις με τη Σοβιετική Ένωση.
Από την άλλη, παρά το γεγονός ότι είχαν πετύχει τους στόχους της για παρέμβαση στην Κύπρο, οι Τούρκοι αξιωματούχοι πληγώθηκαν, αφού το Κογκρέσο των ΗΠΑ επέβαλε τριετές εμπάργκο όπλων στην Τουρκία.
Ωστόσο, η βασική υπόθεση της αξιολόγησης του 1974 επικυρώθηκε.
Η Ουάσιγκτον συνέχισε να είναι ο προτιμώμενος διαμεσολαβητής μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, έπειτα από μια σειρά εδαφικών διαφορών στο Αιγαίο τις δεκαετίες του 1970 και του 1980.
Όπως ίσχυες νωρίτερα στον Ψυχρό Πόλεμο, οι κοινές ανησυχίες για την ακεραιότητα του ΝΑΤΟ παρείχαν μια βάση για διαπραγματεύσεις μεταξύ της Ουάσιγκτον, της Άγκυρας και της Αθήνας.
Οι αμερικανοί αξιωματούχοι κατανοούσαν εξίσου ότι τόσο οι Έλληνες όσο και οι Τούρκοι ηγέτες αντιλαμβάνονταν την ανάγκη να κερδίσουν την αμερικανική και ευρωπαϊκή εύνοια.
Ούτε η Τουρκία ούτε η Ελλάδα, όπως το έθεσε ένας αναλυτής της CIA το 1978, «δεν έχουν την πολυτέλεια να εγκαταλείψουν τη Δύση».
Οι προσωπικές σχέσεις των Αμερικανών ηγετών αποδείχθηκαν επίσης καθοριστικές για την εκτόνωση των εντάσεων.
Ο Henry Kissinger διαπραγματεύτηκε απευθείας με Έλληνες, Κύπριους και Τούρκους ηγέτες στις αρχές της δεκαετίας του 1970.
Όταν η Άγκυρα και η Αθήνα έφτασαν στο κατώφλι του πολέμου για τα Ίμια το 1998, ο Bill Clinton μίλησε απευθείας στην Τουρκάλα πρωθυπουργό Tansu Ciller με την ελπίδα να αποφευχθεί η σύγκρουση.
Αυτή η επένδυση από την πλευρά των αξιωματούχων των ΗΠΑ, ωστόσο, προκάλεσε οργή σε διάφορους κύκλους.
Η διαρκής ελληνοτουρκική ίντριγκα, καθώς και οι πιέσεις για επιλογή πλευράς στις διαμάχες τους, οδήγησαν σε εκφράσεις κυνισμού.
«Η χειρότερη κούρσα αρουραίων στην οποία έχω πάει ποτέ», κελαηδούσε κάποτε ο Dean Acheson, αρνούμενος «στους Έλληνες και τους Τούρκους την ιστορική τους αναπαράσταση να σκοτώνουν ο ένας τον άλλον».

Αλλαγή εποχών και αντιλήψεων: Πρόσφατες στροφές στη σχέση της Αμερικής με την Ελλάδα και την Τουρκία

Η απειλή μιας ελληνοτουρκικής ρήξης υποχώρησε σημαντικά όταν ξεκίνησε ο Παγκόσμιος Πόλεμος της Ουάσιγκτον κατά της Τρομοκρατίας.
Καθώς οι Αμερικανοί αξιωματούχοι «γλιστρούσαν» περισσότερο στο παρασκήνιο, οι διαμεσολαβητικές προσπάθειες του ΟΗΕ στην Κύπρο, καθώς και οι διακοπτόμενες διμερείς προσπάθειες για τη βελτίωση των σχέσεων, οδήγησαν σε εκφράσεις ελπίδας ότι η απειλή της σύγκρουσης είχε υποχωρήσει.
Κάτω από την επιφάνεια, ωστόσο, υπήρξαν σημαντικές αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο οι Τούρκοι πολιτικοί αντιλαμβάνονταν τόσο την Ελλάδα όσο και τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Κεντρικό στοιχείο αυτής της αλλαγής ήταν η καθιέρωση ενός νέου ήθους σε σχέση με την εξωτερική πολιτική.
Ο αρχιτέκτονας αυτής της νέας προοπτικής, Ahmet Davutoglu, συμβούλεψε τον τότε πρωθυπουργό Erdogan να ακολουθήσει μια πιο δυναμική, φιλόδοξη προσέγγιση τόσο στις περιφερειακές όσο και στις παγκόσμιες σχέσεις.
Εκτός από το ότι επανακήρυξε την Τουρκία ηγέτιδα στον ευρύτερο ισλαμικό κόσμο, ο Davutoglu υποστήριξε ότι η χώρα είχε ένα ιστορικό δικαίωμα να διαδραματίσει έναν πιο ηγεμονικό ρόλο στο (φθάνοντας στο σημείο να χρησιμοποιήσει τον ναζιστικό όρο «lebensraum» για να περιγράψει τις στρατηγικές επιταγές της Άγκυρας ).
Όσο για την Ελλάδα, ο Davutoglu υποστήριξε ότι η Τουρκία «έχει συνηθίσει υπερβολικά» στις εντάσεις με την Αθήνα, παρόλο που ο χειρισμός της Άγκυρας στις ελληνικές σχέσεις ήταν σαν «ένας παλαιστής βαρέων βαρών που προπονείται με μικρά βάρη».
Η Δύση, υποστήριξε, χρησιμοποιεί την Ελλάδα, για να τρομοκρατεί την Τουρκία, εμποδίζοντάς την έτσι να ανοίξει «τους ορίζοντές της σε πολιτικές προσανατολισμένες στη δράση, μεγάλης κλίμακας και σε παγκόσμιο επίπεδο».
Για πολλούς Τούρκους, συμπεριλαμβανομένου του Erdogan, τα γεγονότα της τελευταίας δεκαετίας επιβεβαίωσαν την εκτίμηση του Davutoglu.
Στο μεταξύ, η απόφαση της Κύπρου το 2011 να ξεκινήσει γεωτρήσεις για φυσικό αέριο στα ανοικτά της νότιας ακτής της αναζωπύρωσε μακροχρόνιους ανταγωνισμούς για τα τουρκικά, ελληνικά και κυπριακά θαλάσσια δικαιώματα στη Μεσόγειο και το Αιγαίο.
Παρά τη διαρκή δέσμευση της Άγκυρας για «μηδενικά προβλήματα» με τους γείτονές της, ο Erdogan υποσχέθηκε να αντισταθεί στη διεθνή πίεση όταν προκύπτουν ζητήματα με τα τουρκικά συμφέροντα στη θαλάσσια περιοχή πέριξ της γείτονος.
Από εδώ και πέρα», δήλωσε το 2011, «θα συνεχίσουμε να εφαρμόζουμε ό,τι απαιτούν τα εθνικά μας συμφέροντα χωρίς δισταγμό».
Τότε ήταν που ο όρος «Γαλάζια Πατρίδα (Mavi Vatan)» άρχισε να παίρνει τη θέση του στο τουρκικό λεξικό ως ένας τρόπος να περιγράψει τη μαξιμαλιστική ερμηνεία της Άγκυρας για τα θαλάσσια δικαιώματα της.
Η πολεμική ρητορική του Erdogan καλλιεργήθηκε περαιτέρω ως αποτέλεσμα της αυξανόμενης ρήξης της Τουρκίας με τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Καθώς η Ουάσιγκτον άρχισε να πλησιάζει ολοέ

να και περισσότερο τους Κούρδους μαχητές της Συρίας μετά το 2014, οι θιασώτες της πολιτικής της Γαλάζιας Πατρίδας άρχισαν να κατηγορούν τις Ηνωμένες Πολιτείες ότι σχεδίαζαν να αποκλείσουν την Τουρκία από τη θάλασσα με τη βοήθεια της Ελλάδας, της Κύπρου και των Κούρδων της Συρίας.
Αν και οι Τούρκοι αξιωματούχοι αρχικά δίσταζαν να υποστηρίξουν αυτές τις κατηγορίες δημοσίως, αυτό το συναίσθημα απηχούσε τη δήλωση του Erdogan το 2017 ότι υπήρχε ένα «έργο πολιορκίας της χώρας μας» με επικεφαλής τους εξωτερικούς και εσωτερικούς εχθρούς του.
Αυτή η θεωρία συνωμοσίας έγινε κυρίαρχη, ως αποτέλεσμα της εμβάθυνσης των σχέσεων ΗΠΑ-Ελλάδας.
Το φθινόπωρο του 2017, ο Πρόεδρος Donald Trump καλωσόρισε τον Πρωθυπουργό της Ελλάδας Αλέξη Τσίπρα στην Ουάσιγκτον, με την ελπίδα να εμβαθύνει τις στρατιωτικές και πολιτικές σχέσεις με την Αθήνα.
Μια σειρά από κίνητρα ωθούν τους Αμερικανούς αξιωματούχους προς αυτή την κατεύθυνση.
Με την Ελλάδα να έχει μόλις αρχίσει να βγαίνει από μια δεκαετή ύφεση, τόσο ο Τσίπρας όσο και ο Λευκός Οίκος είδαν αμοιβαία οικονομικά οφέλη.
Ίσως το πιο σημαντικό, οι αυξημένες εντάσεις με την Άγκυρα μετά την απόπειρα πραξικοπήματος του 2016 ενθάρρυναν πολλούς στην Ουάσιγκτον να δουν την Ελλάδα ως έναν δυνητικά πιο σταθερό εταίρο ασφαλείας στην ανατολική Μεσόγειο.
Για τους αναλυτές στην Ελλάδα, η οικοδόμηση ισχυρότερων δεσμών με τις Ηνωμένες Πολιτείες ήταν μια ειρωνική αλλά απαραίτητη στροφή.
Βαθιές ιστορικές αμφιβολίες σχετικά με τα αμερικανικά συμφέροντα εξακολουθούν να διακατέχουν την ελληνική κοινωνία.
Ωστόσο, το μεταβαλλόμενο γεωπολιτικό περιβάλλον στην περιοχή, ως αποτέλεσμα μιας πιο επιθετικής Ρωσίας, ανάγκασε την κυβέρνηση Τσίπρα να αναζητήσει «τη γνώριμη, ζεστή «αγκαλιά» του παραδοσιακού ιστορικού συμμάχου πέρα από τον Ατλαντικό».
Με αυτό το πνεύμα η Αθήνα και η Ουάσιγκτον κατέληξαν σε συμφωνία αμοιβαίας αμυντικής συνεργασίας το φθινόπωρο του 2019.
Η συμφωνία, η οποία περιελάμβανε διευρυμένες ευκαιρίες εκπαίδευσης και δικαιώματα βάσης για τις δυνάμεις των ΗΠΑ στην Ελλάδα, χαιρετίστηκε ως μια σημαντική εξέλιξη που βοήθησε και τις δύο χώρες.
Οι Έλληνες αξιωματούχοι, ωστόσο, ήταν ιδιαίτερα προσεκτικοί για να μην προωθήσουν τη συμφωνία ως ρητή αντιτουρκική ρύθμιση.

Οι Αμερικανοί, παρατήρησε ένας Έλληνας αρθρογράφος το 2018, «δεν επιθυμούν να «χάσουν την Τουρκία» και σε αυτό φαίνεται ότι η Αθήνα και η Ουάσιγκτον συμφωνούν.
Άλλωστε, ούτε στην ελληνική πρωτεύουσα θα επιθυμούσαν μια οικονομική κατάρρευση του γείτονα ή την προσκόλλησή του στη ρωσική σφαίρα, στοιχείο που θα μετέτρεπε αυτόματα τη χώρα μας σε σύνορο μεταξύ Δύσης και Μέσης Ανατολής.
Οι τουρκικές απαντήσεις στην υπογραφή της αμυντικής συμφωνίας ΗΠΑ-Ελλάδας ήταν ομοιόμορφα αρνητικές και ύποπτες.

Από το φθινόπωρο του 2019, τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης παρουσιάζουν τη συμφωνία ως ελληνοαμερικανικό σύμφωνο με στόχο τον πόλεμο με την Τουρκία.
Με το νόμισμα της χώρας να υποχωρεί και τις ελπίδες του για επανεκλογή αμφίβολες, ο Erdogan υποστηρίζει αυτές τις συνωμοτικές απόψεις για να στρέψει αλλού την κοινή γνώμη της χώρας του.
Παρερμηνεύει συνεχώς το καθεστώς αποστρατιωτικοποίησης των νησιών του Αιγαίου υποστηρίζοντας ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες σκοπεύουν να χρησιμοποιήσουν την Ελλάδα για να υπονομεύσουν την Τουρκία.
«Ενάντια σε ποιον στήνονται αυτές οι βάσεις; … «Εναντίον της Ρωσίας» είναι αυτό που λένε… Είναι ψέμα, δεν είναι ειλικρινείς. Μπροστά σε όλα αυτά, η στάση τους απέναντι στην Τουρκία είναι προφανής» είχε δηλώσει πρόσφατα.

Η Αμερικανική Πολιτική και οι συνέπειες μιας ελληνοτουρκικής κρίσης

Οι προκλητικοί ισχυρισμοί του Erdogan δεν είναι καθαρά προϊόν εγχώριων ανησυχιών ή προσωπικής παράνοιας.
Θα μπορούσε κανείς να πει ότι οι απόψεις του αντιπροσωπεύουν μια ευρεία συναίνεση για την ιστορία της σχέσης της Αμερικής με την Τουρκία.
Είναι κοινός τόπος μεταξύ των Τούρκων πολιτικών πως οι Ηνωμένες Πολιτείες επεδίωκαν σταθερά να χαλιναγωγήσουν ή να υποτιμήσουν την Τουρκία από τα πρώτα στάδια του Ψυχρού Πολέμου.
Όταν η κυβέρνηση Trump απείλησε δημόσια ότι θα εκδιώξει την Τουρκία από το πρόγραμμα των F-35, ειδήμονες στην Τουρκία παρομοίασαν το τελεσίγραφο με την αμηχανία που προκάλεσε η επιστολή του Johnson το 1964 που προειδοποιούσε την Άγκυρα να μην εισβάλει στην Κύπρο.
Οι ευρέως διαδεδομένες υποψίες για συνενοχή των ΗΠΑ στην απόπειρα πραξικοπήματος του Ιουλίου 2016 απηχούν την κοινή πεποίθηση ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες βοήθησαν τον σχηματισμό στρατιωτικής χούντας το 1980.

Δεν είναι ασυνήθιστο για ειδικούς και πρώην αξιωματούχους να δηλώνουν ότι η καταστροφή της Τουρκίας ήταν πάντα μέρος ενός δυτικού σχεδίου υπό την ηγεσία των ΗΠΑ.
Αυτή η υπόθεση καθρεπτίζει το πώς βλέπει ο ίδιος ο Erdogan το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον των σχέσεων ΗΠΑ-Τουρκίας.
Η «νέα Τουρκία» του, όπως συχνά περιγράφεται, διαφέρει από την παλιά ακριβώς επειδή έχει αποσυνδέσει με επιτυχία τη χώρα από οποιονδήποτε προστάτη.
«Η Τουρκία δεν είναι η παλιά Τουρκία», δήλωσε ο διευθυντής επικοινωνίας του Erdogan.
Τώρα υπάρχει μια Τουρκία που προστατεύει τα συμφέροντά της με κάθε κόστος και απαιτεί ομοιόμορφες σχέσεις με κάθε συνομιλητή και σε κάθε σκηνή».
Ο Aaron Stein ανέφερε πρόσφατα ότι «δεν υπάρχει ευρεία προσέγγιση για τις σχέσεις Τουρκίας-Δύσης».
Με την Άγκυρα να είναι έτοιμη να επεκτείνει τη συνεργασία της με τη Ρωσία και ίσως να διευρύνει το αποτύπωμά της στη βόρεια Συρία, οι ΗΠΑ δεν μπορούν πλέον να διαχειριστούν τις τουρκικές φιλοδοξίες.
Αν όντως ισχύει αυτό, η θέση της Αμερικής μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας εμφανίζεται ιδιαίτερα ζοφερή.

Παρά το παρελθόν, η τοποθέτηση του Erdogan φαίνεται να αναιρεί τη θέση της Ουάσιγκτον ως διαμεσολαβητή μεταξύ των δύο γειτόνων.
Ενώ είναι πιθανό οι Βρυξέλλες να είναι πιο επιτυχημένες στη γεφύρωση του χάσματος, υπάρχει η πιθανότητα ακόμη και η ευρωπαϊκή διαμεσολάβηση να έχει περιορισμένη μόνο επιτυχία.
Αν και ορισμένοι υποστήριξαν ότι η τοποθέτηση του Erdogan μπορεί να είναι ένα προεκλογικό τέχνασμα, φαίνεται να υπάρχει ελάχιστος χώρος για συμβιβασμό μεταξύ των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας και των στρατηγικών σχεδίων της Άγκυρας.
Επιπλέον, όπως σκέφτηκε πρόσφατα ένας Τούρκος ειδήμονας, ο άνεμος μπορεί τώρα να είναι στην πλάτη της Τουρκίας. 

Με τον πόλεμο στην Ουκρανία να μαίνεται, η Δύση μπορεί να αναγκαστεί να δεχθεί μια τουρκική επίθεση, για χάρη της ενότητας του ΝΑΤΟ, όπως είχε κάνει κατά την εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο το 1974.
Αυτές οι θεμελιώδεις συνθήκες μπορεί κάλλιστα να ωθήσουν την Άγκυρα σε πόλεμο με την Αθήνα στο άμεσο μέλλον.
Η απειλή μιας τουρκικής επίθεσης στην Ελλάδα αναγκάζει την Ουάσιγκτον να εξετάσει διάφορα ανεπιθύμητα σενάρια.
Εάν ο Erdogan σκοπεύει να διεξαγάγει πόλεμο, η ισορροπία μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας μπορεί να καταστεί αδύνατο να διατηρηθεί.
Για την Ουάσιγκτον, η διατήρηση της ειρήνης μπορεί να καταλήξει σε δύο δυσμενείς επιλογές.
Οι Αμερικανοί αξιωματούχοι θα μπορούσαν να πιέσουν την Αθήνα να παραχωρήσει πτυχές της κυριαρχίας της.
Επιπλέον, η κυβέρνηση Biden θα μπορούσε να εγκαταλείψει ξαφνικά τη συμφωνία αμοιβαίας αμυντικής συνεργασίας με την Ελλάδα. 

Διαφορετικά, είναι πιο πιθανό οι ΗΠΑ να μην έχουν άλλη εναλλακτική από το να ενεργήσουν ως de facto εγγυητής της εδαφικής κυριαρχίας της Ελλάδας.
Η υιοθέτηση αυτού του ρόλου, ακόμη κι αν αποτρέπει την Άγκυρα βραχυπρόθεσμα, θέτει τους Αμερικανούς πολιτικούς στην αντιφατική θέση να πρέπει να σχεδιάσουν μια πιθανή στρατιωτική σύγκρουση με ένα συμμαχικό κράτος. 
Η απλή υπόδειξη ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες αναμένουν μια σύγκρουση με τον τουρκικό στρατό αναμφίβολα θα εγείρει ερωτήματα σχετικά με την ακεραιότητα της συμμαχίας του ΝΑΤΟ — πόσο μάλλον το μέλλον της Τουρκίας ως εταίρου των ΗΠΑ.
Εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες υποχρεωθούν να υπερασπιστούν την Ελλάδα, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής στην Ουάσιγκτον μπορεί να αναγκαστούν να κάνουν κάτι ακόμη πιο βαθύ: Να φανταστούν ξανά την Τουρκία ως άμεσο ανταγωνιστή ή αντίπαλο. 

Η προσαρμογή σε μια τέτοια πραγματικότητα θα ήταν σίγουρα μια σημαντική πρόκληση για τους Αμερικανούς πολιτικούς.
Ο σχεδιασμός ασφαλείας των ΗΠΑ, καθώς και η αμυντική στρατηγική του ΝΑΤΟ στο σύνολό της, εξαρτώνται από την υποστήριξη της Τουρκίας ως συμμάχου τόσο στην Ευρώπη όσο και στη Μέση Ανατολή.
Επομένως, η επανασύλληψη της Τουρκίας με ανταγωνιστικούς όρους θα είχε ως αποτέλεσμα μια ευρύτερη γεωστρατηγική επαναξιολόγηση για τους Αμερικανούς σχεδιαστές.
Όπως μια επιθετική Ρωσία, μια πολεμική Τουρκία θέτει σε κίνδυνο την ελεύθερη ροή της κυκλοφορίας μέσω της Μαύρης Θάλασσας και της Μεσογείου.
Η αντιμετώπιση αυτής της πιθανής απειλής θα οδηγούσε σε νέες αμυντικές δεσμεύσεις, όπως η επέκταση των δεσμών ασφαλείας με την Ελλάδα, την Κύπρο και την Αίγυπτο.
Και ενώ οι περιστάσεις μπορεί να απαιτήσουν από την Ουάσιγκτον να αναγνωρίσει τις τουρκικές εχθροπραξίες ως αποσταθεροποιητική δύναμη στον κόσμο, λίγοι στις Ηνωμένες Πολιτείες μπορεί να επιθυμούν να δουν αυτές τις αλλαγές να πραγματοποιούνται».

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ΠΗΓΗ