Αποδείξεις θεραπειών με Εναλλακτικές Θεραπείες

Τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας παρατηρείται ένα έντονο ενδιαφέρον του κόσμου προς τα διάφορα συστήματα της λεγόμενης εναλλακτικής ιατρικής. Όλο και περισσότερος κόσμος εμπιστεύεται την υγεία τα στα χέρια των εναλλακτικών ολιστικών ιατρών και θεραπευτών. Παρά ταύτα ακόμη ένα μμεγάλο μέρος των συμπολιτών μας είναι δύσπιστο απέναντι στα εναλλακτικά συστήματα ιατρικής. Η ίδια δυστυχώς κατάσταση παρατηρείται και σε μια μεγάλη μερίδα του ιατρικού κόσμου.

Και δεν συζητάμε ασφαλώς για τους φανατικούς συμβατικούς ιατρούς, που ορισμένοι εξ’ αυτών είναι διατεθειμένοι όπως οι ίδιοι έχουν δηλώσει δημοσίως σε τηλεοπτικά κανάλια, να κάνουν «κυνήγι μαγισσών» κατά των εναλλακτικών ιατρών, κάτι που παραπέμπει σε μεσαιωνικές εποχές. Έχω συναντήσει και καλοπροαίρετους συμβατικούς ιατρούς, οι οποίοι παραδέχονται μεν ότι τα εναλλακτικά ιατρικά συστήματα έχουν αποτελεσματικότητα αλλά λέγουν ότι δεν έχουν την αποδειξιμότητα της συμβατικής ιατρικής, ότι δεν έχουν γίνει δηλαδή αρκετές μελέτες που να αποδεικνύουν ότι το τάδε εναλλακτικό ιατρικό σύστημα έχει θεραπευτική δράση ή ότι το τάδε εναλλακτικό «φάρμακο» έχει θεραπευτικές ιδιότητες.

Δυστυχώς όλες αυτές οι απόψεις είναι προϊόντα άγνοιας ή ημιμάθειας. Στο εξωτερικό είναι σε ιδιαίτερη ακμή η Ολιστική Ιατρική (Integrative Medicine), η Φυσική Ιατρική (Naturopathy) και η Ορθομοριακή Ιατρική. Ποιος ήταν ο ιδρυτής της Ορθομοριακής Ιατρικής; Ο Dr Linus Pauling, που έχει βραβευτεί δύο φορές με Νόμπελ! Ποιοι ασχολούνται με αυτά τα ιατρικά συστήματα; Μα γιατροί, κάτοχοι διδακτορικών, καθηγητές φημισμένων πανεπιστημίων ιατρικής, βιοχημικοί κλπ. Κάθε άλλο δηλαδή παρά τσαρλατάνοι! Και φυσικά οι εργαστηριακές κλινικές, επιδημιολογικές μελέτες, οι διπλές – τυφλές μελέτες που διεξάγονται από τους εναλλακτικούς ιατρούς αφορούν τα περί μη αποδειξιμότητας της εναλλακτικής ιατρικής. Ανάλογες μελέτες έχουν γίνει και συνεχίζουν να γίνονται φυσικά και για τη βοτανική και ομοιοπαθητική ιατρική, κάτι άγνωστο δυστυχώς στο ευρύ κοινό.

Στο άρθρο αυτό θα ήθελα να σταθώ σε ορισμένα μόνο στοιχεία, τα οποία αρκούν για να καταδειχθεί ότι η εναλλακτική ιατρική εδράζεται σε επιστημονικά θεμέλια και επιπλέον ότι ορισμένα «φάρμακα» της εναλλακτικής ιατρικής(βιταμίνες, ιχνοστοιχεία, αμινοξέα, βότανα, ομοιοπαθητικά φάρμακα κλπ) έχουν όχι μόνο αποδεδειγμένη θεραπευτική δράση αλλά και ότι είναι πιο αποτελεσματικά από τα αντίστοιχα συμβατικά χημικά φάρμακα.

Ας αναφερθούμε αρχικά σε αποδείξεις της θεραπευτικής δράσης της προληπτικής αντιγηραντικής ορθομοριακής ιατρικής που χρησιμοποιεί μεγαδόσεις βιταμινών και ιχνοστοιχεία για την πρόληψη και θεραπεία ποικίλων ασθενειών.

Για τη διαπίστωση της θεραπευτικής δράσης των διαφόρων ζωτικών θρεπτικών συστατικών, διεξάγονται εργαστηριακές έρευνες, μελέτες σε πειραματόζωα, κλινικές μελέτες, διπλές-τυφλές μελέτες κλπ. Για παράδειγμα έχει αποδειχθεί σε καλλιέργεια ανθρώπινων κυττάρων ότι το εικοσιπεντανοικό οξύ (το ΕΡΑ, μια υποομάδα της ωμέγα-3 ομάδας των λιπαρών οξέων, που περιέχεται στα ψάρια του ψυχρού ωκεανού και στο ιχθυέλαιο), καθυστερεί την ανάπτυξη των όγκων και μειώνει την διηθητικότητά τους. Σε μια μελέτη που διεξήγαγε το 1990 το National Cancer Institute των Η.Π.Α για την αντικαρκινική δράση του λινελαίου, βρέθηκε ότι το λινέλαιο μειώνει τον καρκινικό όγκο στο μαστό και την πιθανότητα μετάστασης σε πειραματόζωα, ενώ κάτι τέτοιο δεν σημειώθηκε σε ζώα στα οποία χορηγείτο καλαμποκέλαιο.

Ας δούμε ένα παράδειγμα για το πώς αποδεικνύεται ότι η βιταμίνη Ε έχει καρδιοπροστατευτικές ιδιότητες. Μια μελέτη που έγινε στο Εργαστήριο έρευνας της Αρτηριοσκλήρωσης του Πανεπιστημίου του Μισισιπή, βρήκε ότι σε πίθηκους που τρέφονταν με μια πλούσια σε λίπη διατροφή, αν τους δινόταν συμπλήρωμα βιταμίνης Ε, επιβραδυνόταν ή και αναστρεφόταν το φράξιμο των αρτηριών τους, κάτι που δεν συνέβαινε με τους πιθήκους που δέχονταν διατροφή με πολλά λίπη αλλά δεν έπαιρναν βιταμίνη Ε. Οι ερευνητές τώρα οφείλουν να διαπιστώσουν, αν η βιταμίνη Ε ασκεί την ίδια προστατευτική δράση και στον άνθρωπο. Ο Δρ Howard Hodis, της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Νότιας Καρολίνας σε μελέτη του σε μεσήλικους άνδρες που υφίσταντο εγχείρηση bypass της στεφανιαίας, έδινε 100 IU βιταμίνης Ε καθημερινά, παράλληλα με τη φαρμακευτική αγωγή. Μετά από δύο χρόνια οι αρτηρίες τους ήταν λιγότερο στενωμένες από εκείνες των ανθρώπων που έπαιρναν πιο μικρές δόσεις βιταμίνης Ε.

Μια άλλη απόδειξη της καρδιοπροστατευτικής δράσης της βιταμίνης Ε δόθηκε σε μία μελέτη που έκανε ο Δρ Ishaulal Jialal του Νοτιοδυτικού Ιατρικού Κέντρου του Πανεπιστημίου του Τέξας στο Ντάλας. Βρέθηκε ότι σε άτομα που παίρνανε 800 IU βιταμίνης Ε καθημερινά επί 3 μήνες, περικόπηκε ο ρυθμός οξείδωσης της LDL, της «κακής» χοληστερόλης τους, κατά 40%.

Ένα παράδειγμα διπλής – τυφλής μελέτης είναι το ακόλουθο: Ερευνητική ομάδα από το Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Άλκορν στο Μισισιπή διεξήγαγε μελέτη για να ανακαλύψει τη δράση της βιταμίνης C όσον αφορά στην πίεση. Στους συμμετέχοντες δόθηκε 1gr βιταμίνης C ή ψευδοφάρμακο (placebo). Το συμπέρασμα της μελέτης είναι ότι τα συμπληρώματα της βιταμίνης C έχουν εξαιρετικές ιδιότητες κατά της υπέρτασης (Osilesi Ο. et al, “Blood pressure and plasmalipids during ascorbic acid supplementation ίη borderliηe hypertensive and normotensive adults”, Nutr. Res., Τ.ΙΙ, Ρ 405-412, 1991).

Ας δούμε όμως κι ένα άλλο παράδειγμα για την αντικαταθλιπτική δράση των ωμέγα-3 λιπαρών οξέων. Η υψηλή δόση ιχθυελαίου αυξάνει τα επίπεδα της σεροτονίνης, ενός διαβιβαστή που σχετίζεται με την κατάθλιψη. Αυτός ίσως είναι και ο λόγος που οι Εσκιμώοι της Γροιλανδίας δεν πάσχουν καθόλου από κατάθλιψη, παρ’ ότι οι συνθήκες ζωής τους το ευνοούν (έχουν μόνο μία ή δύο ώρες ηλιοφάνειας την ημέρα):

Καταναλώνουν καθημερινά 7 με 10 gr ωμέγα- 3 λιπαρών οξέων, δηλαδή το περισσότερο από όλους τους ανθρώπους πάνω στον πλανήτη!

Έχει λοιπόν το ιχθυέλαιο όντως αντικαταθλιπτική δράση; Ο Andrew Stoll της Ιατρικής Σχολής του Harvard έκανε ένα πείραμα: Σε μια ομάδα ασθενών με διπολική κατάθλιψη χορήγησε ιχθυέλαιο σε υψηλή δόση (10gr), ενώ σε άλλη ομάδα έδωσε placebo, εικονικό φάρμακο, ελαιόλαδο, χωρίς βέβαια να τους το πουν. Και η δεύτερη ομάδα νόμιζε ότι έπαιρνε ιχθυέλαιο. Τα Αποτελέσματα: Μετά από 4 μήνες η πρώτη ομάδα ασθενών που έπαιρνε ιχθυέλαιο παρουσίασε σταθεροποίηση των συμπτωμάτων, κάτι όμως που δεν έγινε στη δεύτερη ομάδα στην οποία χορηγείτο pIacebo. Οι ασθενείς της δεύτερης ομάδας παρουσίασαν σημαντική επιδείνωση των συμπτωμάτων τους. (Stoll A.L., Sverus Ε., Freeman, Μ.Ρ Reuter S., Zhoyan Η.Α., Diamond Ε., Cress Κ.Κ, Marangell Ι.Β. ‘’Omega-3 fatty acids ίη bipo!ar depression: a preIiminary doubleb1ind, p1acebo controlled tria1” Arch Gen Psychiatry 56:407-412,1999).

Θα αναρωτηθεί όμως κάποιος: «Καλά όλα αυτά. Υπάρχουν μελέτες που να αποδεικνύουν ότι κάποια από τα «φάρμακα» της εναλλακτικής ιατρικής είναι πιο αποτελεσματικά από τα συμβατικά φάρμακα;» Η απάντηση είναι ότι υπάρχουν άφθονες. Δεν θα σταθώ άλλο σε αυτό το είδος της εναλλακτικής ιατρικής. Μπαίνω όμως στον πειρασμό να αναφέρω ότι η νιασίνη (βιταμίνη Β3) θεωρείται το πιο αποτελεσματικό φάρμακο για την αύξηση της HDL, της καλής χοληστερόλης και για την μείωση της LDL, σύμφωνα με μια αποτίμηση που έγινε στο Journa1 Of the American MedicaI Association το 1986, ενώ μελέτες δείχνουν ότι είναι πιο αποτελεσματικό από τα δύο πιο δημοφιλή φάρμακα κατά της χοληστερόλης που κυκλοφορούν από το 1980, την γεμφιβραζίνη και την λεμφοστατίνη (Πάτρικ Χολφορντ, «Υγιής καρδιά» σ. 46, εκδόσεις Κέδρος, 2002).

Και μπαίνω επίσης στον πειρασμό να αναφέρω ότι το SAM-e (S-adenosy1methionine), ένας μεταβολίτης του αμινοξέος μεθιονίνη, σύμφωνα με τις τελευταίες μελέτες, θεωρείται το πιο αποτελεσματικό φάρμακο κατά της κατάθλιψης και της βαριάς κατάθλιψης- και είναι πιο αποτελεσματικό από τα συμβατικά αντικαταθλιπτικά φάρμακα, επιφέροντας πιο γρήγορα αποτελέσματα και το σημαντικότερο, χωρίς παρενέργειες.(Richard Brown MD, Teodoro Bottiglieri PhD, Caro1 Co1man “ SAM-e: The amazing new treatment for depression, joint pain, Fibromya1gia and other conditions»)

Την καλύτερη όμως απάντηση θα την δώσουν οι μελέτες που έχουν γίνει για ένα άλλο είδος εναλλακτικής ιατρικής, την βοτανική ιατρική.

Είναι πιο αποτελεσματικά τα βότανα απ’ τα χημικά φάρμακα; Όσο και αν φαίνεται απίστευτο, ορισμένα βότανα είναι! Βασικά αυτό που δεν είναι ευρέως γνωστό είναι ότι επιστήμονες από όλο τον κόσμο εξετάζουν με εργαστηριακές και κλινικές μελέτες τις θεραπευτικές ιδιότητες που υποτίθεται ότι έχουν διάφορα βότανα. Κατ’ αυτό τον τρόπο επιβεβαιώνουν ή όχι τις θεραπευτικές ιδιότητες που αποδίδει η λαϊκή ιατρική παράδοση στα βότανα. Βέβαια δεν έχουν ελεγχθεί όλα τα βότανα ούτε όλες οι ιδιότητές τους, αλλά έχει γίνει και συνεχίζει να γίνεται σοβαρή επιστημονική δουλειά γύρω από αυτά. Στο βιβλίο μου

«Οι Θεραπείες του Καρκίνου από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα» (σελ 27 6- 3 32, Εκδόσεις Εύανδρος 2004) παρατίθενται όλες οι μελέτες που έχουν διεξαχθεί για την αντικαρκινική δράση των βοτάνων όλης της υδρογείου, όπως έχουν παρατεθεί και οι μελέτες που αποδεικνύουν την αντικαρκινική δράση των βιταμινών και ιχνοστοιχείων, στα οποία αναφερθήκαμε προηγουμένως.

Ας δούμε όμως μερικά τεκμήρια υπεροχής των βοτάνων έναντι των κλασσικών χημικών φαρμάκων. Αξιοσημείωτο παράδειγμα είναι το Saw Pa1metto, ένα βότανο που χρησιμοποιούσαν οι ιθαγενείς της Αμερικής, το οποίο είναι πιο αποτελεσματικό για τη θεραπεία της καλοήθους υπερπλασίας του προστάτη απ’ τις συμβατικές θεραπείες. Η συνήθης θεραπεία γίνεται με το φάρμακο Proscar (φινιστερίδη), του οποίου όμως η αποτελεσματικότητα δεν είναι ιδιαίτερα ικανοποιητική: Μόνο το 50% των ασθενών θα δουν βελτίωση μετά από ένα χρόνο. Το Saw Pa1metto όμως είναι πιο αποτελεσματικό, αφού βοηθάει το 90% των ασθενών μέσα σε έναν ή ενάμισι μήνα! (Μ. Τ. Μurray, «The Hea1ing Power of Herbs, ρ.309).

Ας αναφέρουμε όμως κι άλλες αποδείξεις. Το Institute of MedicaI Sciences στο Banaras Hindy University στο Varanasi της Ινδίας, διεξήγαγε μία μελέτη επί 400 καρκινοπαθών, για να ελέγξει την αντικαρκινική δράση αγιουρβεδικών φαρμάκων, φαρμάκων δηλαδή που χρησιμοποιεί η παραδοσιακή ινδική ιατρική, όπως το Amora Rohitica, G!ycerriza G1abra και Sermecarbus Anacardium. Οι ερευνητές του πανεπιστημίου χώρισαν τους καρκινοπαθείς σε διάφορες ομάδες Κάποιες υποβλήθηκαν σε ακτινοβολία ή χημειοθεραπεία σε συνδυασμό με αγιουρβεδικά βότανα, μια ομάδα ακολούθησε μόνο συμβατικές θεραπείες και άλλη μια ομάδα πήρε αποκλειστικά τα εν λόγω ινδικά βότανα.

Όσο κι αν φαίνεται απίστευτο, η ομάδα των καρκινοπαθών που υποβλήθηκε αποκλειστικά σε αγιουρβεδική αγωγή, σημείωσε και τα καλύτερα αποτελέσματα, ενώ αυτή που υποβλήθηκε αποκλειστικά σε συμβατικές θεραπείες είχε τα χειρότερα αποτελέσματα. Τα ποσοστά επιβίωσης των καρκινοπαθών αυτής της ομάδας (που ακολούθησε συμβατικές θεραπείες), ήταν πολύ χαμηλά. Οι ομάδες που συνδύασαν συμβατική και αγιουρβεδική θεραπεία είχαν μεγαλύτερο χρόνο επιβίωσης. (Prasad G.C., “The Use Of Ayurvedic Drugs ίn the Management of Cancer” Wor1d Congress οn Cancer, Sydney, Austra1ia, Απρίλιος 1994,σ.315-319)

Επιστήμονες στο Longhua Hospita1 του Shanghai Traditiona1 Chinese Medical CoIIege διάλεξαν 60 ασθενείς με προχωρημένο καρκίνο στόματος και πνευμόνων και τους διαίρεσαν σε δύο ομάδες των 30 ατόμων. Η πρώτη ομάδα υποβλήθηκε σε αγωγή με κινέζικα βότανα, ενώ η δεύτερη ομάδα σε χημειοθεραπεία. Τα αποτελέσματα ήταν αντιστρόφως ανάλογα από ό,τι θα περιμέναμε: Ο κατά μέσο όρο χρόνος επιβίωσης της ομάδας που ακολούθησε βοτανική θεραπεία ήταν 465 μέρες, ενώ για την ομάδα που ακολούθησε τις συμβατικές μεθόδους θεραπείας μόλις 264 μέρες. Τα ποσοστά επιβίωσης ύστερα από 12 και 24 μήνες ήταν 67% και 13% αντίστοιχα για την πρώτη ομάδα και 33% και 3% για τη δεύτερη ομάδα.

Υπερέχουν λοιπόν τα βότανα των χημικών φαρμάκων ναι ή όχι; Αυτό τουλάχιστον αποδεικνύει και αυτή η έρευνα. Κι αυτά δημοσιεύθηκαν το 1985 στο Chinese Journal of Modern Developments, αλλά σκανδαλωδώς αποκρύπτονται από το ιατρικό κατεστημένο όπως και τόσες άλλες ανάλογες έρευνες, για ευνόητους λόγους. Αφήσαμε τελευταία την ομοιοπαθητική, μιας και αυτή, παρά την ευρεία διάδοσή της, εξακολουθεί να δέχεται τα πυρά ορισμένων συμβατικών ιατρών, οι οποίοι ισχυρίζονται ότι τα κλινικά αποτελέσματα της ομοιοπαθητικής οφείλονται σε p1acebo. 

Αυτό όμως που όλοι οι επικριτές της ομοιοπαθητικής αγνοούν, είναι ότι έχουν διεξαχθεί εκατοντάδες διπλά- τυφλά κλινικά πειράματα (σε μια ομάδα ασθενών δίνονταν ομοιοπαθητικά φάρμακα, ενώ σε μια άλλη ομάδα με την ίδια πάθηση δίνονταν ψευδοφάμακα), που αποδεικνύουν ότι η δράση των ομοιοπαθητικών φαρμάκων δεν μπορεί να εξηγηθεί βάσει του placebo: Τα ομοιοπαθητικά φάρμακα είναι πιο αποτελεσματικά από τα ψευδοφάρμακα. Και αυτό έχει γίνει αποδεκτό από τέσσερα διεθνή έγκριτα ιατρικά περιοδικά, το Lancet, το Pediatrics, το British Medica1 Journal και το British Journal of ClinicaI Pharmacology, που φημίζονται για την αντικειμενικότητά τους και δεν ήταν φίλοι προσκείμενοι προς την ομοιοπαθητική, αλλά αντίθετα την αντιμετώπιζαν με σκεπτικισμό.

Εμείς θα αναφερθούμε σε ένα μόνο από τα δημοσιεύματα. Το 1997 στο περιοδικό Lancet οι επιστήμονες Κ. Linde, C. Clausiouw, G. Ramirez και D. Melchert δημοσίευσαν μια μελέτη με τίτλο ‘’Are the clinical effects of homeopathy placebo effects? Α meta- analysis of placebo controlled tria1s” (Lancet 1997, 350: 834-431). Οι εν λόγω επιστήμονες έκαναν μετα-ανάλυση (Μία μορφή εργασίας όπου συλλέγονται όλες οι δημοσιεύσεις για ένα θέμα και στη συνέχεια αξιολογούνται από την άποψη της ερευνητικής ποιότητας της κάθε μελέτης.

Στο τέλος γίνεται η τυχαιοποίηση του δείγμα- τος και ακολουθεί η ανάλυση των αποτελεσμάτων) σε 89 διπλές τυφλές κλινικές έρευνες που αποδείκνυαν ότι η ομοιοπαθητική είναι περισσότερο αποτελεσματική από το p1acebo. Το συμπέρασμά τους ήταν ότι «τα αποτελέσματα της μετα-ανάλυσης δεν συμφωνούν με την υπόθεση ότι τα κλινικά αποτελέσματα της ομοιοπαθητικής οφείλονται στο Ρ1acebo».

Όλα αυτά είναι ελάχιστα μπροστά στον αριθμό των ερευνών που έχουν γίνει, για να καταδειχθεί η αποτελεσματικότητα των εναλλακτικών ιατρικών συστημάτων. Και φυσικά εννοείται ότι ειδικές μελέτες έχουν γίνει και για άλλα εναλλακτικά ιατρικά συστήματα, στα οποία δεν αναφερθήκαμε. Οι μελέτες αυτές δίνουν αποστομωτική απάντηση στους επικριτές της εναλλακτικής ιατρικής και καταδεικνύουν το κύρος της. Η αποτελεσματικότητα λοιπόν των εναλλακτικών ιατρικών συστημάτων καθιστά αναγκαία την επίσημη αναγνώρισή τους από το νεοελληνικό κράτος.

Μάριος Δημόπουλος, - Κλινικός Διατροφολόγος

ETRA PUBLISHING

enallaktikidrasi