Η στιγμή της προδοσίας των Θερμοπυλών και το ένδοξο τέλος

 

Ο Ξέρξης αγωνιά

μετά τις αποτυχίες του. Τότε όμως έρχεται ο προδότης. Είναι ο Εφιάλτης, υιός του Ευρυδήμου απο την Μαλίδα, ο οποίος αποβλέποντας σε μια γενναιόδωρη ανταμοιβή, πληροφορεί τους Πέρσες ότι υπάρχει κάποιο ορεινό μονοπάτι, το οποίο γνωρίζει , και απο το οποίο μπορούν να υπερφαλαγγίσουν τους Έλληνες. Το μονοπάτι ονομάζεται Ανόπαια (=ανηφόρα). Το μονοπάτι άρχιζε απο τον ποταμό Ασωπό, που ρέει στο στενό φαράγγι (σημερ. Καρβουναριά), προχωράει κατά το μήκος πρός την κορυφή και καταλήγει στην πόλη Αλπηνό. Το πέρασμα αυτό είναι γνωστό στους κατοίκους της περιοχής, αφού από εκεί διέρχονταν πάντοτε οι Θεσσαλοί, όταν ήθελαν να παρακάμψουν το τείχος, που είχαν κτίσει οι Φωκείς στο παραθαλάσσιο πέρασμα των Θερμοπυλών. Το ήξερε φυσικά και ο Λεωνίδας, ο οποίος το πληροφορήθηκε, όταν έφθασε στην περιοχή, για αυτό , φοβούμενος την χρησιμότητα του και ότι θα μπορούσαν να το εκμεταλλευθούν οι εχθροί, έιχε αναθέσει την φύλαξη του σε χίλιους Φωκείς, οι οποίοι προσφέρθηκαν εθελοντικά. "τὴν δὲ διὰ τοῦ ὄρεος ἀτραπὸν ἐθελονταὶ Φωκέες ὑποδεξάμενοι Λεωνίδῃ ἐφύλασσον."

 Και έτσι είχε γίνει , είχαν ανεβεί στο βουνό και σε κατάλληλο σημείο στρατοπέδευσαν ώς φρουροί της Ανοπαίας. Την τρίτη ημέρα, με το ξημέρωμα έφθασαν στις κορυφογραμμές του μονοπατιού Πέρσες. Εκεί γίνονται αντιληπτοί απο τους Φωκείς όταν είχαν ήδη προχωρήσει πολύ. Μόλις οι φρουροί του μονοπατιού άκουσαν τα βήματα και το τρίξιμο των φύλλων, άρπαξαν τα όπλα τους και παρατάχθηκαν προς μάχη. Όταν είδαν τους Έλληνες φοβήθηκαν μήπως και αυτοί είναι Σπαρτιάτες. Όμως ο προδότης Εφιάλτης τους καθησύχασε λέγοντας στον Υδάρνη πως αυτοί είναι Φωκείς. Ο επι κεφαλής των Φωκέων πιστεύει πως ο στόχος της επίθεσης είναι το τμήμα του και διατάσσει να ανεβούν στην κορυφή του όρους , ώστε να αμυνθούν καλλίτερα. Τα περσικά βέλη πέφτουν βροχή. Οι Πέρσες όμως είχαν άλλα σχέδια. Τους απομονώνουν εκεί , και αδιαφορούν για αυτούς, διότι ο πραγματικός στόχος τους ήταν οι γεννάιοι υπερασπιστές των Θερμοπυλών. Τότε απεδείχθει πόσο μεγάλο λάθος έπραξαν οι Έλληνες με το να μην στείλουν στις Θερμοπύλες ολόκληρη τη δύναμη τους, διότι αν είχαν περισσότερους άνδρες δεν θα την καταλάμβαναν ποτέ οι Πέρσες.. 

Χιλιάδες βάρβαροι διασχίζουν γρήγορα το μονοπάτι που κατέδειξε ο προδότης Εφιάλτης, ανεβαίνουν στην κορυφή και κατέρχονται απο τις πλευρές του Καλλιδρόμου όρους, πίσω απο την Ελληνική παράταξη. Το τέλος είναι θέμα χρόνου. Για ακόμη μια φορά οι Έλληνες προδόθηκαν "η ιστορία, δυχτυχώς, γράφεται και με την προδοσία". Ο Λεωνίδας, ο Δημόφιλος και οι άλλοι Έλληνες αρχηγοί γνωρίζουν απο την αυγή τον επικείμενο θάνατο. Πρώτος ο μάντης Μεγιστίας απο την Ακαρνανία προφήτευσε απο το βράδυ τα μέλλοντα έσεσθαι. [7.219.1] ἐν Θερμοπύλῃσι ἐοῦσι Ἑλλήνων πρῶτον μὲν ὁ μάντις Μεγιστίης ἐσιδὼν ἐς τὰ ἱρὰ ἔφρασε τὸν μέλλοντα ἔσεσθαι ἅμα ἠοῖ σφι θάνατον - Ηρόδοτος Όμως και οι διάφοροι Έλληνες, οι οποίοι υπηρετούσαν στον στρατό του εχθρού, θεώρησαν καθήκον τους να πληροφορήσουν τον Λεωνίδα, για τα σχέδια των βαρβάρων. Λιποτάκτησαν την νύκτα απο το Περσικό στρατόπεδο και ανέφεραν το γεγονός της προδοσίας στον Λεωνίδα. Ο Διόδωρος μας αναφέρει κάτι που δεν λέει ο Ηρόδοτος. Πως ανάμεσα σε αυτούς που συνόδευαν τον Ξέρξη , υπήρχε κάποιος Τυρραστιάδας απο την Κύμη, προφανώς της Αιολίδος , ο οποίος απέδρασε απο τον στρατό των Περσών και επωφελούμενος απο το σκοτάδι, παρουσιάσθηκε στους άνδρες του Λεωνίδα και απεκάλυψε τα σχετικά με την προδοσία του Τραχινίου. 

 Οι Φωκείς έλειπαν. Την αυγή κατήλθαν απο τις κορυφογραμμές οι ημεροσκόποι , που παρατηρούσαν τις κινήσεις των αντιπάλων και πριν ξημερώσει ανήγγειλαν το δυσάρεστο νέο, οι οποίοι διέλυσαν και αυτήν την ελπίδα. Τότε συγκαλείται επειγόντως πολεμικό συμβούλιο , το οποίο και διαπιστώνει την κρισιμότητα της καταστάσεως. Κάποιοι ήθελαν να πολεμήσουν και κάποιοι άλλοι ήθελαν να φύγουν. Ο Λεωνίδας, επειδή αντιλήφτηκε πως οι σύμμαχοι δεν είχαν καρδιά να μείνουν και να ριψοκινδυνεύσουν μαζί του εθελοντικά, τους πρόσταξε ν᾽ αποσυρθούν, όμως, είπε, για τον ίδιο δεν ήταν όμορφο να φύγει· μένοντας όμως εκεί, θ᾽ άφηνε πίσω του μεγάλη δόξα και δε θα έπαυε να είναι ευτυχισμένη η Σπάρτη. [7.220.3] Γιατί η Πυθία είχε δώσει χρησμό στους Σπαρτιάτες, όταν πήγαν και ρωτούσαν γι᾽ αυτό τον πόλεμο, την πρώτη κιόλας στιγμή που ξεσηκώθηκε, πως ή οι βάρβαροι θα κάνουν άνω κάτω τη Λακωνία ή θα σκοτωθεί ο βασιλιάς τους. Και τους δίνει χρησμούς σε δακτυλικούς εξαμέτρους που έλεγαν τα εξής: Εσάς, της Σπάρτης κάτοικοι, της όμορφα χτισμένης, νά τί σας περιμένει: ή τη μεγάλη πόλη σας, την ξακουστή, κουρσεύουν τα εγγόνια του Περσέα ή ετούτη ζει, μα θα πενθεί και ο λαός κι η χώρα του ήρωα Λακεδαίμονα τον σκοτωμένο βασιλιά, απ᾽ του Ηρακλή τη ρίζα. Κι αυτόν των ταύρων η ορμή να τον κρατήσει δεν μπορεί ούτε και των λεόντων· του Δία έχει τη δύναμη ο Πέρσης· και κανένας δεν τονε σταματά, προτού την πόλη είτε το ρήγα της κάνει χίλια κομμάτια. Κι ύστερ᾽ απ᾽ αυτά χώρισαν, κι άλλοι σηκώθηκαν κι έφυγαν, σκόρπισαν κι ο καθένας πήρε το δρόμο για τη δική του πόλη, όμως άλλοι πήραν την απόφαση να μείνουν εκεί μαζί με τον Λεωνίδα. Έτσι λοιπόν και ο Ηρόδοτος και ο Διόδωρος συμφωνούν. 

Γρήγορα κάποια Ελληνικά τμήματα αποχώρησαν και έφυγαν για να αποφύγουν την αιχμαλωσία. Παρέμειναν όμως οι Θεσπιείς υπο την ηγεσία του Δημοφίλου, υιού του Διαφρόμου, ο οποίος του απάντησε (στον Λεωνίδα) ότι θα μείνουν μαζί, με την θέληση τους, να πεθάνουν μαζί με τον Λεωνίδα, ως το τέλος. Ο μάντης Μεγιστίας, επίσης αρνείται να φύγει παρ'ότι ο Λεωνίδας δηλώνει ότι είναι ελεύθερος να αποχωρήσει, διότι δεν ήταν Σπαρτιάτης και επομένως θα ήταν περιττό να μείνει σε αυτή την κατάσταση που επρόκειτο να βρεθούν. Ο Μεγιστίας όντως ήταν Ακαρνάν, καταγόμενος απο το σπουδαίο μαντικό γένος, το οποίο έχει τις ρίζες του στον περίφημο ήρωα και μάντη της Μυκηναϊκής εποχής, τον Μελάμποδα. Οι στρατοί τότε απέδιδαν μέγιστη σημασία σε έναν καλό μάντη. Ο μάντης Μεγιστίας, όμως δείχνοντας ένα μεγαλείο ψυχής, ένα μοναδικό φιλότιμο ήθος , αρνείται να φύγει. Έστειλε πίσω μόνο τον μονάκριβο υιό του , που έπαιρνε μέρος στην εκστρατεία. Ο Λεωνίδας, κατά την εκδοχή του Ηροδότου, απαγορεύει στους 400 Θηβαίους να φύγουν. Παρά την θέληση τους αυτοί θα παραμείνουν όμηροι, διότη ήταν φίλοι των Περσών. τούτων δὲ Θηβαῖοι μὲν ἀέκοντες ἔμενον καὶ οὐ βουλόμενοι (κατεῖχε γάρ σφεας Λεωνίδης ἐν ὁμήρων λόγῳ ποιεύμενος) Για δύο απο τους τριακόσιους Σπαρτιάτες, τον Εύρυτο και τον Αριστόδημο αναφέρεται στα κείμενα ότι είχαν δύο επιλογές. Μπορούσαν , κρατώντας την ίδια στάση ή να σωθούν γυρίζοντας μαζί στην Σπάρτη καθώς ο Λεωνίδας τους έδωσε άδεια να φύγουν απο το στρατόπεδο, ή αν δεν ήθελαν να γυρίσουν στην πατρίδα , να πεθάνουν μαζί με τους υπολοίπους.

 Έτσι, ενώ μπορούσαν να κάνουν το ένα ή το άλλο, δεν θέλησαν να έχουν την ίδια γνώμη , πήραν διαφορετικές. Ο Εύρυτος απο την μεριά του, μαθαίνοντας την κυκλωτική κίνηση των Περσών, ζήτησε την πανοπλία του, την φόρεσε και διέταξε τον είλωτα του να τον οδηγήσει στους μαχόμενους και μόλις έφτασαν ο οδηγός του έτρεξε και έφυγε βιαστικά, αυτός όμως ρίχθηκε στο πλήθος μέσα και σκοτώθηκε. Αντίθετα ο Αριστόδημος , καθώς του έλειπε κουράγιο , έσωσε την ζωή του. Λένε επίσης πως και ένας άλλος απο αυτούς τους τριακόσιους επέζησε. Το όνομα του ήταν Παντίτης και πως με το που γύρισε και αυτός στην Σπάρτη , έπεσε σε ανυποληψία και για αυτό κρεμάσθηκε. 

Ο ποταμός των βαρβάρων είναι ακατάσχετος. Σκοτώνονται συνεχώς, αλλά και όλο περισσότεροι έρχονται. Οι αξιωματικοί των βαρβάρων τους ωθούν στη μάχη , κτυπώντας μαστίγια. Πολλοί πέφτουν στην θάλασσα και πνίγονται. Ο αγώνας διεξάγεται επάνω στα πτώματα και σε ποδοπατημένους ζωντανούς στρατιώτες. Οι Έλληνες προχωρούν διότι ξέρουν ότι απο τα νώτα τους , έρχεται ο Υδάρνης. Τα δόρατα των μαχητών των Θερμοπυλών σπάζουν. Το γερό ξύλο, που το σκληρυναν στη φωτιά , δεν αντέχει τόσα πολλά χτυπήματα. Σύρονται τότε τα τρομερά ξίφη, με τα οποία πλέον πολεμούν οι Έλληνες , που έχουν ανέλθει σε ένα μικρό ύψωμα, δίπλα στις πηγές. Κάποια βέλη κτυπούν τον Λεωνίδα. Ο Βασιλεύς πέφτει νεκρός. [7.224.1] καὶ Λεωνίδης τε ἐν τούτῳ τῷ πόνῳ πίπτει ἀνὴρ γενόμενος ἄριστος, - Ηρόδοτος Τότε οι Σπαρτιάτες κάνουν κύκλο γύρω του και υπερασπίζουν τον νεκρό. Ο Ηρόδοτος γράφει πως πληροφορήθηκε τα ονόματα όσων υπερασπίστηκαν το νεκρό σώμα του Λεωνίδα αλλά και των 300 γενικότερα , αλλά δε τα καταγράφει. (Το 440π.Χ ο Παυσανίας ο Α' , σαράντα χρόνια μετά , μετέφερε τα λείψανα του Λεωνίδα και τα έθαψε στην Σπάρτη. (Γ',14,1-2) . 

Οπότε επειδή πάνω στον τάφο του βασιλιά υπήρχε η πλάκα με τα ονόματα των ενδόξων συμπολεμιστών του, προφανώς εδώ τα είδαν και ο Ηρόδοτος και ο Παυσανίας. Δυστυχώς όμως δεν διέσωσαν τα ονόματα στα έργα τους. Στην ίδια μάχη απο τους αντιπάους έπεσαν δύο ετεροθαλείς αδελφοί του Ξέρξη, ένας αδελφός του Δαρείου και άλλοι διάφοροι ονομαστοί). Η μάχη γύρω απο το σώμα του Λεωνίδα είναι ομηρική. Διεξάγεται σώμα με σώμα. Τέσσερεις φορές οι Έλληνες απώθησαν τους Πέρσες σώζοντας με ηρωισμό τους το κορμί του σκοτωμένου Βασιλιά. ὑπὲρ τοῦ νεκροῦ τοῦ Λεωνίδεω Περσέων τε καὶ Λακεδαιμονίων ὠθισμὸς ἐγίνετο πολλός, ἐς ὃ τοῦτόν τε ἀρετῇ οἱ Ἕλληνες ὑπεξείρυσαν καὶ ἐτρέψαντο τοὺς ἐναντίους τετράκις. Όταν όμως εμφανίσθηκε στα νώτα τους ό στρατός του Υδάρνη με τον Εφιάλτη , ο αγώνας έλαβε τέλος.. 

Οι Έλληνες άλλαξαν τακτική. Επέστρεψαν πάλι στο πιο στενό σημείο πίσω απο το τείχος , όλοι μαζί (πάντες ἁλέες) , εκτός απο τους Θηβαίους. Στο σημείο αυτό υπάρχει ένας λοφίσκος , εκεί όπου τώρα βρίσκεται ο λίθινος λέων προς τίμήν του Λεωνίδα, και που ήταν η έσχατη γραμμή της άμυνας τους. Οι χιλιάδες των βαρβάρων δεν τολμούν να συμπλακούν με τους ελάχιστους Έλληνες που τους περιμένουν , οι οποίοι αν και κυκλωμένοι απο παντού, πολέμησαν με τα ξίφη , με αρετή , και έπεσαν όλοι νεκροί γύρω απο τον νεκρό αρχηγό τους. Χαρακτηριστικά μας λέει ο Ηρόδοτος πως πολέμησαν με τα ξίφη όσοι τα είχαν και με τα δόντια όσοι δε τα είχαν . Η κίνηση του Κυναίγειρου στον Μαραθώνα , επαναλαμβάνεται.. καὶ χερσὶ καὶ στόμασι κατέχωσαν οἱ βάρβαροι βάλλοντες, οἱ μὲν ἐξ ἐναντίης ἐπισπόμενοι καὶ τὸ ἔρυμα τοῦ τείχεος συγχώσαντες, οἱ δὲ περιελθόντες πάντοθεν περισταδόν. 

 Ο Ξέρξης και οι Πέρσες στρατηγοί σκέπτονται ότι δεν τους συμφέρουν περισσότερες απώλειες και φοβούμενοι την αρετή των Ελλήνων αποφασίζουν να μην επιτεθούν αλλά να παρατάξουν χιλιάδες τοξότες σε απόσταση βολής και να χτυπούν αδιάκοπα τον λοφίσκο. Τα βέλη πράγματι κρύβουν τον ήλιο. Και λίγο λίγο όλοι οι Έλληνες , πέφτουν νεκροί γύρω απο τον αρχηγό τους. 

Ο γρήγορος διάλογος του Διηνέκη προς έναν Τραχίνιο πριν τη μάχη, έγινε πράξη. Είχε πει ο Τραχίνιος "όταν οι βάρβαροι ρίχνουν με τα τόξα τους, τα αμέτρητα βέλη τους κρύβουν τον ήλιο τόσο μεγάλο είναι το πλήθος τους" [7.226.1] ὡς ἐπεὰν οἱ βάρβαροι ἀπίωσι τὰ τοξεύματα, τὸν ἥλιον ὑπὸ τοῦ πλήθεος τῶν ὀϊστῶν ἀποκρύπτουσι· και η απάντηση που είχε λάβει απο τον Σπαρτιάτη περιφρονώντας το πλήθος των Μήδων, ότι τα νέα που τους έφερνε ο ξένος απ᾽ την Τραχίνα ήταν όλα ευχάριστα γι᾽ αυτούς, αφού "με τους Μήδους να κρύβουν τον ήλιο θα δοθεί η μάχη εναντίον τους στη σκιά κι όχι κάτω από τον ήλιο".

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ΠΗΓΗ