Ο γιατρός που χειρούργησε τον εαυτό του

Το πλοίο Ob, με την έκτη Σοβιετική αποστολή στην Ανταρκτική επί του σκάφους, απέπλευσε από το Λένιγκραντ στις 5 Νοεμβρίου 1960.Μετά από 36 ημέρες στην θάλασσα έδεσε στο παγωμένο λιμάνι και οι δώδεκα άνδρες της αποστολής ξεκίνησαν το ταξείδι τους για την «Όαση» Schirmacher όπου οι Σοβιετικοί σχεδίαζαν να δημιουργήσουν σε εννέα εβδομάδες την πολική βάση Νοβολαζαρεβσκαγία.
Όντως η βάση ήταν έτοιμη στην ώρα της, στις 18 Φεβρουαρίου του 1961. Ο πολικός
χειμώνας μπορεί να όδευε προς το τέλος του, και μετά από μήνες να φαίνονταν πάλι λίγο φως όμως οι συνθήκες που είχαν δημιουργηθεί εκτός της βάσης δεν άφηναν και πολλά περιθώρια χαράς
Η θάλασσα είχε παγώσει, το πλοίο είχε αποπλεύσει, και η επικοινωνία με τον έξω κόσμο δεν ήταν ακόμη δυνατή. Μέσα σε αυτό τον βαρύ χειμώνα οι 12 άνδρες της βάσης Νοβολαζαρεβσκαγία μπορούσαν να βασιστούν μόνο ο ένας στον άλλο.

Ένα από τα μέλη της αποστολής ήταν και ο 27χρόνος χειρούργος από το Λένινγκραντ, Λεονίντ Ιβάνοβιτς Ρογκόζοφ. Για να συμμετάσχει στην αποστολή είχε διακόψει για λίγο μία πολλά υποσχόμενη επιστημονική σταδιοδρομία. Στην πανεπιστημιακή κλινική όπου εργαζόταν θα παρουσίαζε σύντομα την διατριβή του πάνω σε νέες μεθόδους θεραπείας για τον καρκίνο του οισοφάγου. Σε μία τόσο μικρή αποστολή είχε τριπλό ρόλο, πέρα από γιατρός της ομάδας, ήταν ένας από τους μετεωρολόγους καθώς και οδηγός.
Μερικές εβδομάδες μετά την εγκατάσταση του πολικού σταθμού στην Ανταρκτική ο Ρογκόζοφ αρρώστησε. Παρατήρησε συμπτώματα κόπωσης, ανορεξίας, ναυτία και αργότερα πόνο στο άνω μέρος της κοιλιάς του, ο οποίος μετατοπίζονταν προς το δεξί κάτω τεταρτημόριο. Πήρε την θερμοκρασία του – έδειξε 37.5°C – και πλέον προχωρούσε προς την αυτό-διάγνωση.
Στο ημερολόγιο που κρατούσε έγραψε «Φαίνεται ότι έχω σκωληκοειδίτιδα. Παραμένω όμως ατάραχος και που και που χαμογελάω. Γιατί να τρομάξω τους φίλους μου;». Ο Ρογκόζοφ ήξερε όμως ότι είναι καταδικασμένος. Βοήθεια δεν μπορούσε να έρθει ούτε με το πλοίο (σ.σ. η θάλασσα είχε παγώσει και ακόμη και παγοθραυστικό να υπήρχε αυτό ήθελε τουλάχιστον 36 ημέρες για να φθάσει) ούτε με αεροπλάνο ή ελικόπτερο λόγω της σφοδρής χιονοθύελλας η οποία σύμφωνα με τα δεδομένα που γνώριζε και ίδιος δεν θα περνούσε σύντομα.

Σε μία τέτοια κρίσιμη κατάσταση, ζωής ή θανάτου στην κυριολεξία, ο Ρογκόζοφ δεν είχε επιλογή παρά να κάνει μία προσπάθεια να χειρουργήσει μόνος του τον εαυτό του. Ο ίδιος περιγράφει το πως τον βρήκε το ξημέρωμα της 30ης Απριλίου «Δεν κοιμήθηκα καθόλου χθες το βράδυ. Πονούσα σαν να με τρυπούσε ο διάβολος. Μία χιονοθύελλα διαπερνούσε το μέσα μου σαν να κλαίνε εκατό τσακάλια μαζί. Ακόμη δεν υπάρχουν εμφανή συμπτώματα όμως η διάτρηση είναι επικείμενη. Η μόνη διέξοδος είναι να χειρουργήσω εγώ τον εαυτό μου. Είναι σχεδόν αδύνατο αλλά δεν γίνεται και να σταυρώσω τα χέρια και να παραιτηθώ».
Το πρωί της επόμενης ημέρας ο Ρογκόζοφ εκπόνησε ένα λεπτομερές σχέδιο για το πως θα γίνει η εγχείρηση. Όρισε δύο κύριους βοηθούς, ο ένας θα ρίχνει φως με την λάμπα και θα του δίνει τα χειρουργικά εργαλεία και ο άλλος να κρατάει έναν καθρέφτη ο οποίος θα τον καθοδηγούσε στην εγχείρηση. Ο διευθυντής του σταθμού ήταν επίσης στην αίθουσα, στην περίπτωση που κάποιος από τους άλλους δύο λιποθυμούσε.
«Ήταν τόσο συστηματική η προεργασία, που τους είχε προετοιμάσει για το τι να κάνουν αν χάσει τις αισθήσεις του, τον τρόπο που θα του κάνουν την ένεση αδρεναλίνης και την τεχνική αναπνοή. Δεν νομίζω ότι θα μπορούσε να γίνει καλύτερη προετοιμασία» ανέφερε δεκαετίες μετά ο γιος του, Βλάντισλαβ, σε μία συνέντευξη η οποία βασίστηκε σε όσα του είχε πει για εκείνη την ημέρα ο πατέρας του.

Φυσικά και δεν υπήρχε ενδεχόμενο ολικής αναισθησίας. Η νοβοκαΐνη θα έκανε την δουλειά της τοπικά αλλά γνώριζε ότι δεν θα ήταν μία εγχείρηση χωρίς πόνο όσο θα προχωρούσε πιο μέσα. Ήταν όμως έτοιμος και είχε προετοιμαστεί ψυχολογικά ώστε να αντέξει τον πόνο και να είναι όσο το δυνατόν πιο πολύ συγκεντρωμένος στην εγχείρηση του.
Μέρες αργότερα έγραψε στο ημερολόγιο για την πραγματικά μοναδική εμπειρία του: «Οι καημένοι οι βοηθοί μου! Λίγο πριν πάρω το νυστέρι έριξα μία τελευταία ματιά πάνω τους. Ήταν κάτασπροι, πιο λευκοί και από τις ολόλευκες ιατρικές στολές που είχαν φορέσει. Και εγώ φοβόμουν πάρα πολύ. Αλλά όταν ένιωσα την βελόνα με την νοβοκαΐνη από την ένεση που έκανα μόνος μου, κατά κάποιο τρόπο μπήκα σε κατάσταση “αυτόματου πιλότου” και δεν έδινα σημασία σε τίποτα άλλο.
Δούλεψα χωρίς γάντια. Ήταν δύσκολο να δω. Ο καθρέφτης βοηθούσε αλλά μπέρδευε κιόλας καθώς έδειχνε τα πράγματα ανάποδα. Δούλευα κυρίως με την αφή. Η αιμορραγία ήταν εκτεταμένη όμως δεν βιαζόμουν καθώς ήθελα να είμαι σίγουρος για τις κινήσεις μου. Στο άνοιγμα του περιτοναίου τραυμάτισα το έντερο και έπρεπε να το ράψω. Ξαφνικά παρατηρώ ότι υπάρχουν και άλλοι τραυματισμοί που μέχρι εκείνη την στιγμή δεν τους είχα εντοπίσει. Όμως γινόμουν όλο και πιο αδύναμος και το κεφάλι μου άρχισε να γέρνει. Κάθε 4 -5 λεπτά ξεκουραζόμουν για 20 -25 δευτερόλεπτα. Επιτέλους, εντόπισα την απόφυση! Με φρίκη παρατηρώ την σκοτεινή κηλίδα στην βάση της. Μία μέρα περισσότερο και θα είχε σκάσει και…».

Μετά από μία ώρα και 45 λεπτά η πρώτη αυτο-εγχείρηση ολοκληρώθηκε με επιτυχία και ο γιατρός – ασθενής μπορούσε πλέον να αναπαυθεί. Δεν το έκανε όμως πριν δώσει οδηγίες στους συνεργάτες του για το πως να απολυμάνουν τον χειρουργικό εξοπλισμό και τον χώρο του χειρουργείου. Σύμφωνα με όσα δήλωσαν οι βοηθοί του «καθ’ όλη τη διάρκεια ο γιατρός έδειχνε ήρεμος και επικεντρωμένος». Οι ίδιοι παραδέχτηκαν ότι ήθελαν αρκετές φορές να αποστρέψουν το βλέμμα από την διαδικασία και ότι σε ορισμένες περιπτώσεις αισθάνονταν ότι θα λιποθυμήσουν.
Με την ολοκλήρωση της αποστολής ο Ρογκόζοφ, έτυχε υποδοχής εθνικού ήρωα στο Λένιγκραντ. Το κατόρθωμα του ήρθε 18 ημέρες μετά από την επιστροφή του Γιούρι Γκαγκάριν από τον διάστημα και μπήκε και αυτό στην ζυγαριά επιτευγμάτων υπέρ των Σοβιετικών την εποχή του Ψυχρού Πολέμου. Όπως εξηγεί ο γιος του Βλάντισλαβ:
«Υπήρχε ένας ισχυρός παραλληλισμός επειδή και οι δύο είχαν την ίδια ηλικία, 27, και οι δύο προέρχονταν από την εργατική τάξη και το σημαντικότερο και οι δύο έκαναν κάτι που κανείς άλλος δεν είχε πετύχει στην ιστορία της ανθρωπότητας. Ήταν τα πρότυπα του ιδανικού εθνικού υπερήρωα». Για τον λόγο αυτό και τιμήθηκε με το παράσημο του Τάγματος του Ερυθρού Λάβαρου, διάκριση η οποία δίνονταν σε κορυφαίους επιστήμονες οι οποίοι με το έργο του τιμούσαν την Σοβιετική Ένωση και τον λαό.
Τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής του επικεντρώθηκε στην επιστήμη του και από το 1986 μέχρι το 2000 διετέλεσε επικεφαλής του τμήματος χειρουργικής στο Ινστιτούτο Ερευνών της Αγίας Πετρούπολης (πλέον) για τον πνεύμονα και την φυματίωση. Θα φύγει από την ζωή τον Σεπτέμβριο του 2000, σε ηλικία 66 χρονών, χτυπημένος από τον καρκίνο του πνεύμονα.

– Την όλη εμπειρία ζωής ο Λεονίντ Ιβάνοβιτς Ρογκόζοφ την συνέπτυξε σε μία φράση: «μία δουλειά σαν όλες τις άλλες, μία ζωή σαν όλες τις άλλες»

*Με πληροφορίες από: British Medical Journal, The Atlantic, BBC

ΠΗΓΗ