ΧΙΤΛΕΡ ΚΑΙ ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ

 

 

Τον Ιούλιο του 1941 μια αποστολή Γερμανών επισκέφτηκε το Άγιο Όρος διάφορα μοναστήρια του. Συμμετείχαν ο ανθυπολοχαγός Χέρμαν Ρίττερ Φον Ίνγκραμ, αρχηγός της υπηρεσίας «Ζοντερκομάντο Ρόζενμπεργκ» στην Ελλάδα, ο Άντον Ντάιντλ,υπεύθυνος για θέματα θεολογίας των νοτιοανατολικών Εκκλησιών, ο βυζαντινολόγος καθηγητής του πανεπιστημίου του Μονάχου Φραντς Ντέλγκερ, ο Όττο Τράϊτινγκερ, ως επιστημονικός συνεργάτης του Ντέλγκερ, ο φωτογράφος Κ. Κρες,και ο Μ. Σιώτης, βοηθός στο πανεπιστήμιο Αθηνών, με τον διερμηνέα Ε. Τσιγκιρίτη.

Η αποστολή είχε διοργανωθεί από το περιβόητο «Ζοντερκομάντο Ρόζενμπεργκ», μια υπηρεσία του Τρίτου Ράιχ, το όνομά της απο τον μεγάλο αντισημίτη και θεωρητικό του ναζισμού, Άλφρεντ Ρόζενμπεργκ.

Ο Ρόζενμπεργκ ήταν από το 1933 επικεφαλής του «Γραφείου Εξωτερικής Πολιτικής» του ναζιστικού κόμματος, και από το 1941 υπουργός των «Κατεχομένων Ανατολικών Περιοχών του Ράιχ».

Η υπηρεσία του ήταν υπεύθυνη για τη συστηματική λεηλασία και αρπαγή έργων τέχνης, αρχαιολογικών θησαυρών, λατρευτικών αντικειμένων, ιερών βιβλίων, σπάνιων χειρογράφων και περιουσιών, τα οποία στέλνονταν στη Γερμανία.

Η αντιπροσωπεία του «Ζοντερκομάντο Ρόζενμπεργκ» στην Ελλάδα έδρασε από τον Απρίλιο έως τον Νοέμβριο 1941. ειχε δε δυο παραρτήματα, για τη νότιο και βόρειο Ελλάδα, έδρες την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη αντίστοιχα.

Οι σκοποί της αποστολής στο Άγιον Όρος, διατυπώθηκαν αργότερα στα πορίσματά της, ήταν η μελέτη των σπουδαιότερων εγγράφων και χειρογράφων, που φυλάσσονταν τότε στις μονές,και η φωτογράφιση των θησαυρών του Αγίου Όρους, προκειμένου να γίνουν αργότερα έρευνες στα πανεπιστήμια της Γερμανίας.

Οι γερμανοί επισκέπτες χρησιμοποίησαν αριθμο συστατικών επιστολών, από τον πρόεδρο της κατοχικής κυβέρνησης Τσολάκογλου, τον υπουργό θρησκευμάτων και εθνικής παιδείας Κ. Λογοθετόπουλο, τον μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Γεννάδιο, τον γερμανό στρατιωτικό διοικητή Θεσσαλονίκης-Αιγαίου Χάαρντε κ.α.

Επιστολές στον Χίτλερ

Η σχέση των Αγιορειτών με τους γερμανούς κατακτητές υπήρξε από την αρχή της Κατοχής αμφιλεγόμενη. Ήδη στις 13/26 Απριλίου 1941, σε μια σύγκλιση της Ιεράς Σύναξης, οι μοναχοί συνέταξαν μια επιστολή «Προς την Αυτού Εξοχότητα τον Αρχικαγκελλάριον του ενδόξου Γερμανικού Κράτους Κύριον Αδόλφον Χίτλερ εις Βερολίνον», στην οποία του ζητούσαν να θέσει υπό την προστασία του το Άγιον Όρος:

Εξοχότητα τον Αρχικαγκελλάριον του ενδόξου Γερμανικού Κράτους Κύριον Αδόλφον Χίτλερ εις Βερολίνον. Η επιστολή των μοναχών του Άγιου Όρους προς τον Χίτλερ Εξοχότατε, Οι βαθυσεβάστως υποσημειούμενοι Αντιπρόσωποι των Είκοσιν Ιερών Βασιλικών Πατριαρχικών και Σταυροπηγιακών Μονών του Αγίου Όρους Αθω, λαμβάνομεν την εξαιρετικήν τιμήν ν’ απευθυνθώμεν προς την Υμετέραν Εξοχότητα και παρακαλέσωμεν Αυτήν θερμώς, όπως, ευαρεστημένη, αναλάβη υπό την Υψηλήν προσωπικήν Αυτής προστασίαν και κηδεμονίαν τον Ιερόν τούτον Τόπον, του οποίου Ηγούμενοι και αντιπρόσωποι τυγχάνομεν, διαδεχομένη εν τούτω τους ιδρυτάς και Ευεργέτας του Ιερού τούτου Τόπου Βυζαντινούς Αυτοκράτορας και διαδόχους τούτων. Το Άγιον Όρος, Εξοχώτατε, συνέστη εις Πανορθόδοξον μοναχικήν πολιτείαν, εις ήν ανέκαθεν διαβιούν εν αγαστή ομονοία μοναχοί ακωλύτως προσερχόμενοι από διάφορα ορθόδοξα Έθνη, κατά τον Θ΄ μ.Χ. αιώνα, πνευματικώς μεν εξαρτωμένων από του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, πολιτικώς δε αυτοδιοικούμενον υπό της Ιεράς Συνάξεως των Αντιπροσώπων των Είκοσιν Ιερών και Κυριάρχων Μονών και πολιτειακώς υπαγομένων υπό την προστασίαν και κηδεμονίαν των Βυζαντινών Αυτοκρατόρων και των διαδόχων Αυτών. Το Αυτονομιακόν τούτο πολίτευμα περιεθριγκώθη δι’ αλλεπαλλήλων τυπικών και Χρυσοβούλων των ιδρυτών και ευεργετών των Ιερών μονών Βυζαντινών Αυτοκρατόρων Βασιλείου του Μακεδόνος (882), Ιωάννου Τσιμισκή (972), Κωνσταντίνου Μονομάχου (1046), Στεφάνου Δουσάν (1346) και άλλων Σλαύων, Ουγγροβλάχων Ηγεμόνων και των μετέπειτα Σουλτανικών Φιρμανίων τελευταίως δε υπό του Καταστατικού Χάρτου του 1926, ούτινος δύο αντίτυπα εσωκλείομεν. Το ουτωσί καθιερωθέν προνομιακόν και αυτοδιοίκητον καθεστώς του Ιερού τούτου Τόπου, αποτελέσαν αντικείμενον συζητήσεων και επικυρώσεων διαφόρων διεθνών συνθηκών περιεθριγκώθη τέλος, διά του 62ου άρθρου της Βερολινείου συνθήκης του έτους 1878, έχοντος ούτω, οι μοναχοί του Όρους Αθω οθενδήποτε και αν κατάγωνται θα διατηρήσωσι τα κτήματα και τα πρότερα αυτών δικαιώματα και θ’ απολαύωσιν, άνευ ουδεμιάς εξαιρέσεως, πλήρους ισότητος δικαιωμάτων και προνομίων. Των εν Αγίω Όρει ενασκουμένων Μοναχών, ανεξαρτήτως τόπου προελεύσεως και Εθνικότητος, σκοπός και αποστολή καθ’ όλον τον υπερχιλιετή βίον του Αγίου Όρους, υπήρξεν η διατήρησις, προαγωγή και εξασφάλισις των Ιερών αυτού σκηνωμάτων, η διά της ακαταπονήτου φιλεργίας των εν αυτώ ενασκουμένων μοναχών καλλιέργεια της τε εκκλησιαστικής και κλασσικής φιλολογίας και καλλιτεχνίας, ο ασκητικός βίος και η διηνεκής προσευχή υπέρ του σύμπαντος κόσμου. Την διατήρησιν του καθεστώτος τούτου της αυτονόμου μοναχικής πολιτείας, ικανοποιούντος πλήρως άπαντας τους εν Αγίω Όρει ενασκουμένους ανεξαρτήτως εθνικότητος Ορθοδόξους μοναχούς και εναρμονιζόμενοι προς τον σκοπόν και την αποστολήν αυτών, παρακαλούμεν και ικετεύομεν θερμώς την Υμετέραν Εξοχότητα όπως αναλάβη υπό την υψηλήν προστασίαν και κηδεμονίαν Αυτής. Τον Βασιλέα των Βασιλευόντων και Κύριον των Κυριευόντων εξ όλης ψυχής και καρδίας ικετεύοντες, όπως επιδαψιλεύση τη Υμετέρα Εξοχότητι υγείαν και μακροημέρευσιν επ’ αγαθώ του ενδόξου Γερμανικού Έθνους. Υποσημειούμεθα βαθυσεβάστως»

Στην επιστολή, που υπέγραφαν 40 εκπρόσωποι των μονών, και κατέληγε με την ευχή:

«Τον Βασιλέα των Βασιλευόντων και Κύριον των Κυριευόντων εξ όλης ψυχής και καρδίας ικετεύοντες, όπως επιδαψιλεύση τη Υμετέρα Εξοχότητι υγείαν και μακροημέρευσιν επ’ αγαθώ του ενδόξου Γερμανικού Έθνους», οι Αγιορείτες ζητούσαν, επίσης, την διατήρηση του ισχύοντος καθεστώτος της αυτονόμου μοναχικής πολιτείας.

Η ενέργεια αυτή των μοναχών, με την οποία ο κατοχικός πρωθυπουργός Τσολάκογλου στην Αθήνα ήταν αντίθετος, φοβούμενος μια μελλοντική ανατροπή των ελληνικών δικαιωμάτων επί του Αγίου Όρους, δεν βρήκε θετική ανταπόκριση από τον γερμανό καγκελάριο. Μετά από συσκέψεις στο Βερολίνο αποφασίστηκε να μην χορηγηθεί ειδική προστασία στο Άγιον Όρος αλλά να ισχύσει το ίδιο κατοχικό καθεστώς, όπως και στην υπόλοιπη Ελλάδα.

Η δοσιλογική πράξη των αγιορειτών δικαιολογήθηκε αργοτερα με τον (όχι αβάσιμο) φόβο τους, οτι το «Περιβόλι της Παναγιάς» θα μπορούσε να πέσει στα χέρια των Βουλγάρων, με ό,τι καταστροφικό θα σήμαινε αυτό, για τους ανεκτίμητους θησαυρούς του,αλλά και για καθεστώς του.

Δύο μήνες μετά, τον Ιούνιο του 1941, το ρώσικο μοναστήρι του Παντελεήμονος , το βουλγαρικό του Ζωγράφου, που είχαν συνυπογράψει την πρώτη επιστολή, απέστειλαν μέσω Σόφιας με τελικό προορισμό το Βερολίνο, νέα με διαφορετικό περιεχόμενο επιστολή, όπου εναντιώνονταν στην κυριαρχία του ελληνικού στοιχείου στο Άγιον Όρος.

Αίτημα για την εγκατάσταση μόνιμου γερμανού αντιπροσώπου, οι δυο σλάβικες μονές ζητούσαν και μια αναδιάρθρωση του καθεστώτος των μονών μετά την λήξη του πολέμου, σε περίπτωση, νίκης του Άξονα.

Παρότι ο γερμανός δικτάτορας δεν ανταποκρίθηκε σ’ αυτό το αίτημα των μονών, δεν έπαψε, να εκδηλώνει ένα πολιτιστικό ενδιαφέρον για το «Σύμβολο της Ανατολικής Εκκλησίας».

ΔΙΑΜΟΝΗ ΤΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ

Διάφορες εκθέσεις, αναφορές και ταξιδιωτικά ημερολόγια των μελών της αποστολής, βρίσκονται σήμερα στα γερμανικά ομοσπονδιακά αρχεία, προσφέρουν μια εικόνα της περιήγησης διαμονής στα μοναστήρια του Αγίου Όρους, όπου ζούσαν εκείνη την εποχή περίπου 3.855 μοναχοί. (Από αυτούς 2.812 ήταν Έλληνες και οι υπόλοιποι, Ρώσοι, Ρουμάνοι, Βούλγαροι και Σέρβοι).

Το πρόγραμμα επισκέψεων περιλάμβανε 17 μοναστήρια και μια σκήτη.

Για πρώτη φορά φωτογραφήθηκαν σπάνια κειμήλια, ο λεγόμενος «Τράγος», δηλαδή το Α΄ Τυπικό του Αγίου Όρους, από το έτος 972, που είναι υπογραμμένο ιδιοχείρως από τον αυτοκράτορα του Βυζαντίου Ιωάννη Τσιμισκή, αποτελεί δε το ιστορικότερο κείμενο του Αγίου Όρους. Εκτός τα διάφορα χειρόγραφα φωτογράφισε επίσης λατρευτικά αντικείμενα (ευαγγέλια σταυρούς, δισκοπότηρα),καθωςκαι κειμήλια,διάφορα λείψανα Αγίων στη μονή Βατοπεδίου όπως την Αγία Ζώνη της Θεοτόκου,τα Τίμια Δώρα των Μάγων στο μοναστήρι του Αγίου Παύλου

Περιγράφονται οι συνθήκες φύλαξης των αγιορείτικων θησαυρών. Σε μονές, όπως του Κουτλουμουσίου, Καρακάλου και Μεγίστης Λαύρας, οι βιβλιοθήκες βρέθηκαν εντελώς ακατάστατες, και οι επισκέπτες παρότρυναν τα μοναστήρια να στείλουν μοναχούς στη Γερμανία να εκπαιδευτούν στη σωστή διαχείριση ιστορικών κειμηλίων και αρχείων.

Ιδιαίτερα στην μονη Παντοκράτορος χειρόγραφα βρίσκονταν πρόχειρα στοιβαγμένα , ενώ μερικά ήταν φαγωμένα από ποντίκια. Σε άλλες μονές, όπως στην Εσφιγμένου, διαπιστώθηκε μια υποδειγματική τάξη και συντήρηση των ιστορικών εγγράφων.

Στη διάρκεια της περιοδείας έγιναν συνολικά 1.900 φωτογραφίσεις και το αντικείμενο καταγράφηκε λεπτομερώς.

Στις εντυπώσεις των επισκεπτών οι περιγραφέςγια για τα ιδιαίτερα γεύματα την φιλοξενία σε κάθε μοναστήρι.

Σε μερικά, όπως στην Ιβήρων ή του Βατοπεδίου, τους προσέφεραν φτωχικά μόνο πατάτες ή όσπρια, ενώ στη μονή Χιλανδαρίου είχαν την ευτυχία να απολαύσουν δυο φορές την ημέρα γεύμα με κρέας, άφθονο κρασί και άλλα εδέσματα. Πλουσιοπάροχα γευμάτισαν και στη μονή Ξηροποτάμου, όπου αντί για κρασί τους προσφέρθηκε μπύρα.

Μέσα στα ντοκουμέντα των γερμανικών αρχείων φαίνεται η στάση πολλών μοναχών απέναντι στη Γερμανία και τον Φύρερ.

Στη μονη Κουτλουμουσίου οι μοναχοί υποδέχτηκαν στις 14 Ιουλίου την αποστολή με την ιαχή: «Χάιλ Χίτλερ!».

Στο μοναστήρι Χιλανδαρίου είχαν κρεμάσει ναζιστική σημαία με αγκυλωτό σταυρό στον πύργο πάνω από την πύλη.

Στη μονή Κωνσταμονίτου,μέσα στη αίθουσα υποδοχής μια προσωπογραφία του Χίτλερ,

ζωγραφισμένη από το χέρι ενός μοναχού.

Στη μονή Διονυσίου ο ηγούμενος τους αποχαιρέτησε με έπαρση της χιτλερικής σημαίας, σκηνή που αποτυπώθηκε φωτογραφικά.

Υπάρχουν αναφορές, που μοναχοί ζητούσαν από τους επισκέπτες φωτογραφίες του Χίτλερ και στις συζητήσεις τους

τον αποκαλούσαν «μεγάλο προστάτη του Αγίου Όρους»,

ο οποίος και στη «ΝΕΑ ΤΑΞΗ ΠΡΑΓΜΑΤΩΝ θα συνεχίσει την προστασια του Άγιον Όρος».

Εξιστορεί ο καθηγητής Ντέλγκερ, εκτός από την αφέλεια ή το οπορτουνισμό στην όλη στάση των μοναχών, και το στοιχείο του στείρου αντικομουνισμού:

Όταν οι γερμανοί επισκέπτες θέλησαν να φωτογραφίσουν μια εικόνα της Παναγίας, ένας γέρος μοναχός τους φώναξε, πώς αυτό είναι αδύνατον, η Παναγία δεν επέτρεψε ποτέ να την φωτογραφίσουν.

Στη συνέχεια όμως,ταπεινά, γύρισε και τους είπε: «Μπορεί με εσάς τους Γερμανούς η Παναγία να κάνει μια εξαίρεση, να σας επιτρέπει να τη φωτογραφίσετε, επειδή βρίσκεστε σε έναν ιερό πόλεμο ενάντια στους εχθρούς του Θεού, τους μπολσεβίκους.»

Σε διάφορες σχετικές δημοσιεύσεις επικρατεί η άποψη, πως ο σκοπός της αποστολής ήταν η προετοιμασία της κλοπής των θησαυρών του Αγίου Όρους και μεταφορά στη Γερμανία.

Ο καθηγητής πρώην διοικητής του Αγίου Όρους Δημήτριος Τσάμης, θεωρεί αυτές τις προθέσεις των Γερμανών δεδομένες, τις προσδιορίζει χρονικά στο φθινόπωρο του 1943.

Τις υποψίες του ενίσχυσε ένα γεγονός με πρωταγωνιστή τον περιβόητο Μαξ Μέρτεν, που το 1946 μετά τη σύλληψή του από τους Αμερικανούς, απευθύνθηκε για υποστήριξη στην Ιερά Κοινότητα του Αγίου Όρους.

Ο Μέρτεν ζήτησε, μια συστατική επιστολή, στην οποία θα βεβαιώνονταν, μεταξύ των άλλων, οτι με δικές του ενέργειες απετράπη το φθινόπωρο 1943 η είσοδος του «Ζόντερκομάντο Ρόζενμπεργκ» στο Άγιον Όρος, και αποφεύχθηκε η λεηλασία των θησαυρών του.

Ο καθηγητής Τσάμης είναι επιφυλακτικός με τους ισχυρισμούς του Μέρτεν, αδυνατεί όμως ο ίδιος να προσκομίσει άλλα στοιχεία, που να επιβεβαιώνουν την ματαίωση των όποιων γερμανικών σχεδίων.

Ο Αντρέας Μίλλερ γερμανός καθηγητής θεολόγος , σε μια έρευνά του σε γερμανικές πηγές, δεν βρήκε κάποιο στοιχείο, που να αποδεικνύει την ύπαρξη σχεδίου λεηλασίας του Αγίου Όρους από την υπηρεσία του Ρόζενμπεργκ. Για τον καθηγητή Ντέλγκερ , (ο οποίος δεν ήταν μέλος του ναζιστικού κόμματος και κρατούσε μια αποσταση απέναντι στην ιδεολογική χροιά της αποστολής στο Άγιον Όρος), ο Μίλλερ θεωρεί πως τα κίνητρά του ήταν πρωτίστως επιστημονικά, ενώ η «πλευρά Ρόζενμπεργκ» μέσα στην αποστολή, κυρίως μέσω του Άντον Ντάιντλ,το αντιμετώπιζε ως ένα προπαγανδιστικό μέσο, που θα ανέβαζε γενικά την θεση της πολιτιστικής πολιτικής στον ορθόδοξο χώρο, έναντι των βρετανών και γάλλων αντιπάλων.

μεσα απο ολα αυτα τα στοιχεια βλεπουμε μια ακομη φορα πως η εκλησια ειναι μπλεγμενη σε πολλα πραγματα παντακατα του λαου και του ποινμιου της !!! ακομα και με τα χρυσοβουλαπου απειρες φορες επικαλειται παλι με σκοπο το οφελος της και εναντιων των πιστων που ειναι ο αιμοδοτης της με ποικιλους τροπους !!!

 

 

 

 

 

ΣΧΟΛΙΟ ΙΣΤΟΛΟΓΙΟΥ

Η αναδημοσιευση του αρθρου δεν εχει να κανει με την λεκτικη βεβηλωση ενος ιερου τοπου.

Ενος ιερου τοπου που εχω επισκευθει και βιωσα απιστευτες πνευματικες στιγμες. 

Αφορα καθαρα την πληροφορηση για τα γεγονοτα της εποχης καθως και για τις αποφασεις της μοναστηριακης ηγεσιας και τα κινητρα τους.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ΠΗΓΗ