Εκεί όπου γίνονταν θαύματα: Η θεραπεία της ψυχής στο άβατο του Ασκληπιού

«ΣΩΤΗΡ ΤΩΝ ΟΛΩΝ ΚΑΙ ΦΥΛΑΞ ΤΩΝ ΑΘΑΝΑΤΩΝ»
Ασκληπιός: Τρυφερός θεραπευτής

Ο Ασκληπιός είναι ο θεοποιημένος θνητός της Ελληνικής Αρχαιότητας, γνωστός και αγαπημένος για την ιατρική του τέχνη που πρόσφερε στους συνανθρώπους του ακούραστα.
Το πρόσωπο του όπως παρουσιάζεται στα κλασσικά γλυπτά ακτινοβολεί συμπόνια σοφία ευγένεια και κατανόηση. Ήταν όμορφος, γλυκός ήπιος. Αγαπούσε τους θνητούς και αγαπήθηκε από αυτούς.
Σύμφωνα με τον Πίνδαρο ήταν ο πιο
ευγενής και τρυφερός δωρητής της απάλειψης του πόνου και της προσφοράς υγείας, λέγεται δε πως επιτελούσε θεραπεία με λόγια που μπορούσαν να ανακουφίζουν τις βασανισμένες ψυχές των ανθρώπων.
Μάλιστα, λέγεται ότι ήταν τόσο καλός στην ιατρική του τέχνη που έχει φέρει πίσω ανθρώπους από τον θάνατο. Τότε ο Άδης φοβούμενος μην χάσει «την πελατεία» του ζήτησε από τον Δία να βάλει τάξη, ο οποίος κεραυνοβόλησε και θανάτωσε τον Ασκληπιό.

Τόση μεγάλη ήταν η πίστη στον Θεό Ασκληπιό, ώστε τον ονόμαζαν «Σωτήρα» όπως αυτός αναγραφόταν σε νομίσματα και επιγραφές, αλλά και σε διάφορες πραγματείες περί αυτού. Από τον ρήτορα Αριστείδη λεγόταν για τον Ασκληπιό: «ό το πάν άγων και νέμων σωτήρ των όλων και φύλαξ των αθανάτων».
Βιογραφικά στοιχεία

Ο Ασκληπιός ήταν ένας θνητός και γενέτειρα του ήταν η Τρίκκη (Τρίκαλα Θεσσαλίας). Δεν ήταν ένας τυχαίος θνητός, αλλά ένας ηγεμόνας της Θεσσαλίας. Όλη η οικογένεια του, και φυσικά και ο ίδιος, συνδέονταν με την Ιατρική.
Οι γιοι του, Μαχάονας και Ποδαλείριος, ήταν δεινοί θεραπευτές. Ο Μαχάονας, σύμφωνα με την προφορική παράδοση του Ομήρου, θεράπευσε τον Μενέλαο, όταν ο τελευταίος είχε τραυματιστεί σε μάχη κατά τον τρωικό πόλεμο, από το βέλος ενός Τρώα πολεμιστή.
Η σύζυγος του Ασκληπιού, Ηπιόνη, ανακούφιζε τον πόνο, η κόρη του, Υγεία, ήταν η θεά της υγείας, η κόρη του Πανάκεια, αντιπροσώπευε την ίαση και ο γιος του, Τελεσφόρος, την ανάρρωση. Πολύ αργότερα, ο Ασκληπιός γίνεται ήρωας και ημίθεος, ώστε αποκτά αμιγή θεϊκή υπόσταση μόνο τον 5ο π.Χ. αιώνα.
Κατόπιν της θεοποίησης του, φέρεται να γεννήθηκε από αθάνατο πατέρα και θνητή μητέρα. Ο Απόλλων ο θεός του φωτός, της ιατρικής και της μουσικής ερωτεύτηκε την Κορωνίδα, πριγκίπισσα της Θεσσαλίας.
Από τον ερωτά τους συνελήφθη ο Ασκληπιός, η Κορωνίδα όμως σύνηψε άλλη σχέση κατά την εγκυμοσύνη της και ο θυμωμένος θεός διέταξε την αδερφή του Αρτέμιδα να σκοτώσει την Κορωνίδα με τα χρυσά της βέλη, την τελευταία όμως στιγμή, έσωσε το μωρό το οποίο γεννήθηκε στο Δώτιο πεδίο. Ο Απόλλων έδωσε το όνομα Ασκληπιός στο βρέφος και το παρέδωσε στον Κένταυρο Χείρωνας στο Πήλιο.
Ο Χείρων του μετέδωσε όλη τη γνώση γύρω από την θεραπευτική, τα βότανα και τα θεραπευτικά ιάματα, αλλά γρήγορα ο Ασκληπιός προχώρησε ακόμη πιο πέρα στην θεραπευτική τέχνη προσφέροντας ενορατική ενδοσκόπηση και θεραπευτικά όνειρα στους θνητούς.
Στην παχιοχώματη, αλογοτροφούσα θεσσαλική γη, στα ορεινά ρυάκια και τις σπηλίες της μπορούμε να ανιχνεύσουμε το αιώνιο πνεύμα του Ασκληπιού. Μετά τον θάνατο του ο Ασκληπιός τιμήθηκε εξαιρετικά από τους ανθρώπους και αποθεώθηκε.
Μετά την άνοδο του στον Όλυμπο, οι θεραπευτικές δυνάμεις του Ασκληπιού εξαπλώθηκαν ακόμη περισσότερο. Άνθρωποι από όλο τον γνωστό τότε κόσμο επισκέπτονταν τα ιερά του («τα Ασκληπιεία»), αναζητώντας θεραπεία κυρίως μέσω των ονείρων.
Ασκληπιεία
Γύρω στα 300 Ασκληπιεία αναπτύχθηκαν στην Αρχαία Ελλάδα, κτισμένα σε προνομιούχες από φυσικής απόψεως θέσεις, κυρίως κοντά σε τρέχοντα νερά και ιαματικές πηγές.
Τα πιο σημαντικά από αυτά:

Το Ασκληπιείο της Τρικκης (Τρίκαλα Θεσσαλίας), το Ασκληπιείο της Τιτάνης στην Σικυωνία, της Τιθορέας στην Φωκίδα, της Κω, των Αθηνών, Κνίδου Κεγχρεών, Μεγαλούπολης, Κυλλήνης, Δήλου, Ρόδου, Μήλου, Πειραιά, Κορίνθου.

Ήταν δομημένα ως ολόκληρα κτιριακά συγκροτήματα, περιλαμβάνοντας ναούς, μυστηριακούς χώρους, χώρους “εγκοίμησης”, κατοικίες και ξενώνες, γυμναστήρια και λουτρά, πολιτιστικά κέντρα, όπως τα θέατρα
Συνεπώς, τα Ασκληπιεία ήταν εστίες πολιτισμού. Στον χώρο διεξάγονταν ακόμη και αγώνες. Σήμερα σώζονται καλύτερα τα Ασκληπιεία της Επιδαύρου και της Κω.

Το σημαντικότερο ιερό του στην Επίδαυρο λειτούργησε από το 600 π.X. μέχρι και το 300 μ.X. Η δε θεραπευτική του παράδοση ανάγεται ήδη στο 1300 π.X. και συνεχίζεται μέχρι τον αφανισμό της περί το 600 μ.X. εξ αιτίας του εκχριστιανισμού της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
Εγκοίμηση
Το είδος της θεραπείας που λάμβανε χώρα στα Aσκληπιεία ονομαζόταν «Εγκοίμηση». Τα Ασκληπιεία διοικούνταν από τον πρωθιερέα, ο οποίος ήταν γιατρός και θεραπευτής. Αυτός περιστοιχιζόταν από ανθρώπους ειδικούς στις μαλάξεις (μασάζ), στη γυμναστική και σε πολλές άλλες εργασίες.
Ο ασθενής κατέφτανε, λουζόταν στα λουτρά, τον αναλάμβαναν οι φυσιοθεραπευτές, και αν μπορούσε, γυμναζόταν και υποβαλλόταν σε δίαιτα και νηστεία. Ο ασθενής περίμενε έτσι κάποιες ημέρες κάνοντας την κατάλληλη δίαιτα και διαμένοντας στους ξενώνες του Ασκληπιείου.
Η γυμναστική λάμβανε χώρα στο Γυμναστήριο. Προετοιμαζόταν και η ψυχή του ασθενούς μέσα από θρησκευτικά μουσικά ακούσματα, στο ασκληπιείο δε υπήρχε το Ωδείο.
Ο εξαγνισμός του σώματος και της ψυχής αποτελούσε την κύρια θεραπεία, σε συνδυασμό με νηστεία, γυμναστική, αν ήταν δυνατόν, και θεραπευτικά βότανα. Την κατάλληλη ημέρα, την οποία έκριναν οι ιερείς-θεραπευτές του Ασκληπιού, ο ασθενής οδηγούνταν στο Άβατον ή στον θάλαμο της Εγκοίμησης.
Το κτίριο αυτό έχει έναν τμήμα του βυθισμένο-κτισμένο μέσα στη γη. Εκεί λαμβάνει χώρα η θεραπευτική ύπνωση. Οι ιερές αίθουσες φωτίζονταν με λυχνάρια γεμίζοντας τον χώρο με μυστηριακό φως.
Κατά την είσοδο του στο Άβατον ο ασθενής οδηγείτο σε έναν στενό θάλαμο σαν μήτρα. Εκεί θα περίμενε την νύχτα ή τις νύχτες της μεγάλης προσδοκίας. Κατά την διάρκεια του ύπνου του θα λάμβανε για ένα θεραπευτικό όνειρο –σύμβολο, την ‘επιφάνεια’ του θεού. Ο θεός άγγιζε ή περιποιούταν το πάσχον σημείο ή έδινε συμβουλές.
Την επομένη ακολουθούσε η παρέμβαση των γιατρών-θεραπευτών. Αναγνώριζαν τα συμπτώματα των ασθενειών, ερμήνευαν τα σχετικά με τη νυχτερινή εμφάνιση του θεού και έκαναν την διάγνωση, για να ακολουθήσει η θεραπεία. Έτσι επιτυγχανόταν η θεραπεία. Το Ασκληπιείο της Επιδαύρου είναι γεμάτο από αναθηματικές επιγραφές ευχαριστήριες και περιγραφικές της ίασης των ασθενών που θεραπεύτηκαν με την μέθοδο του Ασκληπιού.
Μέθοδος του Ασκληπιού – Ψυχοθεραπευτική οπτική
Το δόσιμό του Ασκληπιού από τον ισχυρότατο, αλλά ανεπαρκή γονέα, Απόλλωνα και με νεκρή την μητέρα άφησε ένα ανοιχτό τραύμα στον Ασκληπιό το οποίο έπρεπε να θεραπεύσει.

Το δε πλάσμα που περιέθαλψε, ανέθρεψε και καθοδήγησε τον Ασκληπιό στην ιατρική του ήταν ο Κένταυρος Χείρωνας, ο οποίος είχε την δική του πληγή. Άθελα του ο Ηρακλής τον είχε τραυματίσει κατά την σύγκρουση του με άλλους Κενταύρους για ένα αγγείο κρασί. Η πληγή του Χείρωνος δεν μπορούσε να θεραπευτεί, του προκαλούσε συνεχή πόνο.
Ο μέντορας, όπως και ο μαθητής, ήταν ένας πληγωμένος θεραπευτής. Ο θεραπευτής πρέπει να αναζητήσει την δική του θεραπεία στα θέματά του ώστε με αυτογνωσία να οδηγήσει κι άλλους στην δική τους θεραπεία.
Η μέθοδος Θεραπείας του Ασκληπιού αποτελεί στόχο και μοντέλο για κάθε ψυχοθεραπευτική εμπειρία: Με την καθοδήγηση και την μεσολάβηση του πνεύματος και συνοδεία της ψυχής, ο ικέτης βυθίζεται στην μήτρα του τραύματος, όπου εμφανίστηκε η αρχική πληγή που τώρα πυορροεί.
Εκεί ο ικέτης πρέπει να ψηλαφίσει, αποκαθάρει και εξαγνίσει. Με καθοδήγηση ο ικέτης θα βυθιστεί στην μήτρα της μητέρας Γης και μέσω της εγκοίμησης , θα λάβει την φροντίδα και το άγγιγμα της μέσω ονείρων-συμβόλων και την επιστροφή των πρωταρχικών αναζωογονητικών ενεργειών του πνεύματος.
Σε αυτή την διαδικασία βλέπουμε στοιχεία της σύγχρονης ψυχοθεραπευτικής πρακτικής. Αρχικά υπάρχει η πιεστική ανάγκη να βρεθεί θεραπεία. Ύστερα έρχεται η περίοδος φροντίδας και εξοικείωσης με το τραύμα μαζί με την προετοιμασία της ψυχής για την δύσκολη διαδικασία της ίασης.
Τέλος έρχεται το κάλεσμα για κάθοδο στο ασυνείδητο, στην μήτρα όπου το αρχικό τραύμα αναμένει θεραπεία. Ο Ασκληπιός αποσπάστηκε από την μήτρα της φονευμένης μητέρας του της Κορωνίδας. Οι ικέτες του έπρεπε να επιστρέψουν στην μήτρα της γης, ώστε να ξαναγεννηθούν μακριά από το τραύμα.
Το αρχέτυπο το Ασκληπιού ως μοντέλο ψυχοθεραπευτικής μεταμορφωτικής εμπειρίας διδάσκει ότι ο θεραπευτής θα πρέπει να γνωρίσει και περιποιηθεί το δικό του αρχικό τραύμα, να συνθέσει τα δώρα και τραύματα που του άφησαν οι δικοί του γονείς, να αναζητήσει μέντορες, να ξεπεράσει τους μέντορες του, να υποστηρίζει την καταβύθιση στην μήτρα της μητέρας γης, τόσο σαν συλλογικό ασυνείδητο, όσο και σαν φύση, να διατηρεί τον δικό του «ιερό» χώρο ανανέωσης και εσωτερικής ευθυγράμμισης.
Η Barbara Brennan στο βιβλίο της Hands of Light περί ενεργοθεραπείας αναφέρεται στους θεραπευτές ως wounded healers.

Eπιμέλεια παρουσίασης και συλλογής πληροφοριών: Χρυσή Μιχαήλ
Πηγές: – «Τα Ασκληπιεία ως Νοσηλευτήρια», Γ. Καλαντζής- Ι. Λασκαράτος, Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής, 2003. – Η Θεραπεία της Ψυχής μέσα από τα όνειρα, Edward Tick, Εκδόσεις Ενάλιος, mathainoumeellinikiistoria.blogspot.gr