Το πείραμα του Φίλιπ
Το Σεπτέμβριο του 1972 στον Καναδά,
στην πόλη του Τορόντο, συνέβη κάτι πολύ παράξενο: Μια ομάδα οκτώ ατόμων, υπό την αιγίδα του μαθηματικού και γενετιστή (και ερασιτέχνη παραψυχολόγου) Δόκτορα A. R.G. Owen, κατάφεραν να «δημιουργήσουν» μια άσαρκη οντότητα, ένα πνεύμα, εκ του μηδενός. Συγκεκριμένα, κατόρθωσαν να δομήσουν μια συλλογική σκεπτομορφή (ή ένα «εγρήγορο) η οποία εκδηλώθηκε στο υλικό πεδίο ως φάντασμα. Προκειμένου να υλοποιήσουν (στην κυριολεξία) τον στόχο τους, έδωσαν στο «πνεύμα» τους ένα όνομα, “Philip Aylesford» και επινόησαν μια εντυπωσιακή και ρομαντική ιστορία που εξηγούσε τους λόγους για οποίους είχε αυτοκτονήσει και είχε μετατραπεί σ’ ένα ανήσυχο φάντασμα. Ο Phillip Aylesford λοιπόν ήταν ένας Εγγλέζος αριστοκράτης ο οποίος είχε ζήσει σ’ ένα υπαρκτό κάστρο της Αγγλικής υπαίθρου τον 17ο αιώνα. Είχε χρηστεί ιππότης στην τρυφερή ηλικία των 16 ετών, είχε παρασημοφορηθεί για την ανδρεία του κατά τη διάρκεια του Αγγλικού Εμφυλίου Πολέμου και είχε παντρευτεί μια ψυχρή και αδιάφορη γυναίκα, την Δωροθέα. Κάποια στιγμή ερωτεύτηκε μια όμορφη νεαρή τσιγγάνα. Όταν η εκδικητική σύζυγός του αντιλήφθηκε την παράνομη εκείνη σχέση, ισχυρίστηκε ότι η ερωμένη του συζύγου της ήταν μάγισσα με αποτέλεσμα, η όμορφη τσιγγανοπούλα να καεί ζωντανή. Ο Φίλιπ αυτοκτόνησε πηδώντας από τις επάλξεις του κάστρου του στην αρκετά ώριμη για τα μέτρα της εποχής του ηλικία των τριάντα ετών.
Στην αρχή το πείραμα δεν φάνηκε να πηγαίνει καθόλου καλά: Ύστερα από 9 περίπου μήνες επίμονων προσπαθειών, κατά τη διάρκεια των οποίων οι οκτώ επίδοξοι δημιουργοί συναντιόνταν σε εβδομαδιαία βάση, σ’ ένα συγκεκριμένο δωμάτιο το οποίο είχαν ονομάσει «το δωμάτιο του Φίλιπ», τα πράγματα φαίνονταν να μην καταλήγουν πουθενά. Η ομάδα δεν κατάφερνε να επικοινωνήσει με το δημιούργημά της. Ωστόσο, τον Σεπτέμβριο του 1972, κάποιος σκέφτηκε να δημιουργήσει μια ατμόσφαιρα που να παραπέμπει σε μια παραδοσιακή «σεάνς,» ή «πνευματιστική συνεδρία» αν προτιμάτε. Οι πειραματιζόμενοι χαμήλωσαν τα φώτα, εγκατέστησαν στο κέντρο του δωματίου ένα στρογγυλό τραπεζάκι, κρέμασαν στους τοίχους εικόνες κάστρων και τοποθέτησαν εδώ και εκεί αντικείμενα της εποχής που υποτίθεται ότι είχε ζήσει και πεθάνει ο Φίλιπ.
Και πραγματικά, ύστερα από λίγες βδομάδες, ο Φίλιπ άρχισε να εκδηλώνεται! Αν και ποτέ δεν εμφανίστηκε ως ορατή οπτασία, άρχισε να απαντάει στις ερωτήσεις της ομάδας με συνθηματικά χτυπήματα στο τραπεζάκι, δίνοντας απαντήσεις που συμφωνούσαν με την επινοημένη βιογραφία του. Αν και αποδείχτηκε εντελώς ανίκανος να πει κάτι περισσότερο για τον εαυτό του από όσα είχαν ήδη φανταστεί τα μέλη της ομάδας, κατάφερε να καταθέσει ιστορικά ορθές πληροφορίες για γεγονότα και πρόσωπα της εποχής κατά την οποία υποτίθεται ότι είχε υπάρξει ως ζωντανός άνθρωπος. Οι εβδομαδιαίες συναντήσεις της ομάδας συνεχίστηκαν με αυξανόμενο ενθουσιασμό και ο Φίλιπ έγινε ακόμα πιο υπαρκτός. Κατάφερε να μετακινήσει το τραπέζι, να το κάνει να γλιστράει μια εδώ και μια εκεί και σε κάποια περίπτωση άρχισε να κυνηγάει με αυτό κάποιον στο δωμάτιο. Οι χτύποι που παρήγαγε καταγραφτήκαν σε μαγνητόφωνο και οι μετακινήσεις του τραπεζιού μαγνητοσκοπήθηκαν από κάμερα της εποχής. Τα αποτελέσματα του παράξενου εκείνου πειράματος προκάλεσαν ένα κύμα ενθουσιασμού στους ερευνητές παραφυσικών φαινόμενων σ’ ολόκληρο τον κόσμο με αποτέλεσμα άλλες ομάδες, σε διάφορες χώρες, να προβούν σε παρόμοια εγχειρήματα που είχαν εξίσου εντυπωσιακά αποτελέσματα: Κάποια από τα «τεχνητά» φαντάσματα που δημιουργηθήκαν ήταν μια μυστική πράκτορας του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου με το κωδικό όνομα «Λίλιθ», ένας Αλχημιστής, και ένας άνδρας, ο «Άξελ» που υποτίθεται ότι έστελνε μηνύματα από το μέλλον!
Τα παραπάνω περιστατικά, αν γίνουν αποδεκτά ως πραγματικά, μας οδηγούν σε συμπεράσματα που αμφισβητούν ολοκληρωτικά το συμβατικά αποδεκτό οικοδόμημα της πραγματικότητας μας και τους μηχανισμούς που ρυθμίζουν την λειτουργία του. Αν θεωρήσουμε ότι μέσω της φαντασίας μπορούμε να δημιουργήσουμε «εκ του μη όντος» άυλες διάνοιες και «πνεύματα», καταλήγουμε στο εξωφρενικό συμπέρασμα ότι τα όρια μεταξύ του υπαρκτού και του ανύπαρκτου, του «πραγματικού» και του «φανταστικού» είναι εύπλαστα και ασαφή. Αν όμως ισχύει κάτι τέτοιο, τότε σε τι διαφέρει η τρέλα από τη λογική και η φαντασίωση από την αντικειμενική πραγματικότητα και σε τελική ανάλυση, μπορούμε να μιλάμε πια για «αντικειμενική» πραγματικότητα; Σύμφωνα με όλα τα παραπάνω, μάλλον όχι. Το πολύκροτο «πείραμα του Φίλιπ» όπως κατέληξε να ονομάζεται από όσους ασχολήθηκαν μαζί του και μελέτησαν τα αποτελέσματά του, αμφισβητήθηκε με μεγάλη σφοδρότητα και προκάλεσε λυσσαλέες αντιδράσεις. Δεν παύει ωστόσο να περιέχει ορισμένα στοιχεία που αξίζουν την προσοχή μας. Καταρχήν, φαίνεται ότι η συγκεκριμένη ομάδα κατάφερε να παράγει τις παραφυσικές εκείνες εκδηλώσεις χρησιμοποιώντας σε συλλογικό επίπεδο τεχνικές αναστολής και αλλοίωσης της συμβατικής-συναινετικής πραγματικότητας. Τα μέλη της έδωσαν ένα όνομα στην οντότητα που θέλησαν να δημιουργήσουν και την εμπλούτισαν με μια ενδιαφέρουσα βιογραφία που περιείχε τα συναρπαστικά στοιχεία του έρωτα της περιπέτειας και του τραγικού θανάτου. Την έκαναν δηλαδή όσο το δυνατόν περισσότερο ελκυστική και ενδιαφέρουσα. Επιπρόσθετα, δημιούργησαν μια ιδιαίτερη «ατμόσφαιρα» για την επίκληση-υλοποίησή της που ήταν πανομοιότυπη με αυτή που χρησιμοποιείται για την επίκληση «υπαρκτών» πνευμάτων. Εν ολίγης, έπεισαν τους εαυτούς τους ότι ο «Φίλιπ» θα μπορούσε να υπάρχει.
Επίσης, σύμφωνα με τις προσωπικές τους μαρτυρίες, κατά τη διάρκεια των επικοινωνιών με το δημιούργημά τους, υιοθέτησαν μια προσέγγιση παιχνιδιάρικου αυθορμητισμού όπου τα αστεία και τα πειράγματα έδιναν και έπαιρναν και η βαρύγδουπη και σοβαροφανής «λογική» έμπαινε για λίγο στο συρτάρι. Δημιουργούσαν δηλαδή έναν δικό τους “make-believe” κόσμο, όπως λένε και οι Αγγλοσάξονες. Σύμφωνα βέβαια με τις πιο ριζοσπαστικές προτάσεις της κβαντομηχανικής και της σύγχρονης φυσικής, κυρίως όσον αφορά το υπο-ατομικό επίπεδο της πραγματικότητας, το κατόρθωμα της ομάδας του Τορόντο δεν είναι και τόσο αναπάντεχο. Αν δεχτούμε ότι ο παρατηρητής επηρεάζει το παρατηρούμενο και ότι η συνείδηση αποτελεί παράγοντα που ασκεί επίδραση στην έκβαση ενός πειράματος, η υλοποίηση του Φίλιπ γίνεται πιο αληθοφανής. Αν αποδεχτούμε επίσης ότι το σύμπαν αποτελείται στην ουσία από πληροφορία και ότι λειτουργεί ως μια πελώρια και υπερ-περίπλοκη σκέψη, γιατί να μην υποψιαστούμε ότι μια «στοχευμένη» και επίμονη πεποίθηση μπορεί να επιδράσει άμεσα στον ρου της συμβατικής πραγματικότητας; Ακόμα πιο εντυπωσιακή είναι η διαπίστωση ότι σε πολλά θρησκευτικά δόγματα αλλά και σε πολλές πρακτικές που ανήκουν στον χώρο της μαγείας, δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην λεγόμενη «δύναμη της πίστης» και στην σημασία της τελετουργίας ως μέσου εστίασης και ενίσχυσης της πρόθεσης σε ατομικό όσο και σε μαζικό επίπεδο η οποία οδηγεί νομοτελειακά στη χειραγώγηση της πραγματικότητας. Υπάρχουν τέλος και κάποιες πιο ανησυχαστικές δοξασίες και πεποιθήσεις, σύμφωνα με τις οποίες επίμονες «σκεπτομορφές» μπορούν να εκδηλωθούν στο υλικό πεδίο ως υπαρκτές οντότητες αν φορτιστούν με μεγάλα ποσά ψυχικής-νοητικής ενέργειας.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν τα «Τούλπα» των Θιβετιανών παραδόσεων που υποτίθεται ότι είναι υλοποιημένες σκεπτομορφές-δημιουργήματα εξαιρετικά εξασκημένων και φωτισμένων μοναχών οι οποίοι τις χρησιμοποιούν ως υπηρέτες τους. Και τι να συμβαίνει άραγε με τις κατάρες που πιστεύεται ότι λειτουργούν ως έλλογες βόμβες αρνητικής ψυχικής ενέργειας που βρίσκουν το στόχο τους χωρίς να περιορίζονται από τα όρια του χώρου και του χρόνου; Και, για να μπερδευτεί ακόμα περισσότερο η όλη ιστορία, είναι άραγε εντελώς συμπτωματικό το ότι η ομάδα του Τορόντο αποφάσισε να ονομάσει το φάντασμα της «Φίλιπ;» (Φίλιππος=Φίλος των Αλόγων). Ποια να είναι η παράξενη συγχρονικότητα-ή σύμπτωση με νόημα αν προτιμάτε-που έκανε τους οκτώ εκείνους ερευνητές να υιοθετήσουν ένα όνομα που παραπέμπει σε καλλιτέχνες όπως ο Howard Phillips Lovecraft και ο Phillip Dick οι οποίοι με το εμβληματικό πλέον συγγραφικό έργο τους αμφισβήτησαν το συμβατικό προσωπείο της πραγματικότητας που έχουμε προγραμματιστεί κοινωνικά να αποδεχόμαστε ως τη μόνη υπαρκτή; Και πώς θα μπορούσαν να συνδέονται όλα αυτά με την εικόνα του Πήγασου, του φτερωτού αλόγου που λέγεται ότι συμβολίζει την έμπνευση και την δημιουργική φαντασία των ποιητών, μια λέξη που σημαίνει και «δημιουργός;»
Όλα τα παραπάνω ερωτήματα, εκτός από ρηξικέλευθα και φαινομενικά άσχετα μεταξύ τους, είναι αρκετά ενοχλητικά γιατί υπαινίσσονται την παρουσία κάποιων κρυφών μηχανισμών που λειτουργούν ανεξάρτητα από τους περιορισμούς του χώρου και του χρόνου ή του αιτίου και του αιτιατού και συνθέτουν μια πραγματικότητα η οποία είναι εντελώς διαφορετική από αυτή που έχουμε συνηθίσει να αποδεχόμαστε ως δεδομένη. Γιατί αν η «πραγματικότητα» διαμορφώνεται από τη συνείδηση-και την δημιουργική φαντασία-και αν εμείς ως σκεπτόμενα όντα μπορούμε με τη δύναμη της σκέψης μας να χειραγωγούμε τις εκδηλώσεις αυτού του πεδίου που ονομάζουμε υλικό, αυτό δεν καθιστά τον κάθε ένα από εμάς, άντρα ή γυναίκα έναν μικρό θεό, ή αν προτιμάτε, (όπως είπε και ο Aleister Crowly) ένα αστέρι που φεγγοβολά περίλαμπρα μέσα στο κοσμικό σκοτάδι; Ή μήπως είμαστε και εμείς οι σκεπτομορφές κάποιων άλλων πιο ισχυρών συνειδήσεων;
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου