Ο Όμηρος «εξηγεί» γιατί η Δύση χάνει τους πολέμους - Η «άγνωστη» λέξη για τους Αμερικανούς... η ελληνική Κλέος

 

Οι φοιτητές των αμερικανικών πανεπιστημίων

χρησιμοποιούν τη δουλειά της καθηγήτριας Emily Wilson για τη μετάφραση του Ομήρου, η οποία άρχισε με τη μετάφραση της Οδύσσειας το 2018 και συνέχισε με την Ιλιάδα στις αρχές του έτους.
Για χρόνια, οι αγγλικές μεταφράσεις των ποιητών Robert Fagles και Robert Fitzgerald ήταν υπεύθυνες για το πέρασμα των ιστοριών του Ομήρου στα όνειρα και τη φαντασία των σύγχρονων Αμερικανών.
Η νέα μετάφραση της Wilson αξίζει, ωστόσο, και λιγότερο για τα λόγια της ή τον «κενό στίχο» από την αίσθηση της: για τους παίκτες και τα κίνητρά τους σίγουρα, αλλά περισσότερο για την εμπειρία τους από το φαινόμενο της μάχης.
Η δουλειά της καθορίζει το πώς είναι να πολεμάς και να σκοτώνεις, τι επιδιώκουν να πετύχουν οι πολεμιστές μέσω της μάχης και τι πρόκειται να χάσει μια οικογένεια όταν ένα μέλος φοράει το κράνος και πηγαίνει στον πόλεμο.
Ο ηρωισμός σχεδόν, αλλά όχι εντελώς, λυτρώνει τη σφαγή.

Η εμπειρία του πολέμου

Όσοι έχουν δει τον πόλεμο ή τον έχουν μελετήσει γνωρίζουν πώς η μάχη παράγει έναν κύκλο απωλειών και αποζημιώσεων, και η μοίρα διαχειρίζεται τα μέρη της ζωής με άδικους και απροσδόκητους τρόπους.
Αυτό είναι ένα από τα θέματα της Ιλιάδας – πώς ακόμη και οι μεγαλύτεροι πολεμιστές του δυτικού πολιτισμού αποτυγχάνουν να διεκδικήσουν ξανά αυτά που χάνουν.
«Οι προσπάθειες επιδιόρθωσης μιας απώλειας οδηγούν μόνο σε περισσότερες απώλειες», γράφει η Wilson στην εισαγωγή της.
«Η απώλεια δεν μπορεί ποτέ να ανακτηθεί».
Το τόξο της ιστορίας δείχνει ότι η εξέλιξη του πολέμου αλλάζει πάντα.
Τα όπλα, η τεχνολογία και οι σχηματισμοί στρατευμάτων βρίσκονται συνεχώς σε ροή.
Αλλά η κατάσταση του πολέμου, ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι βιώνουν τη μάχη, παραμένει σε μεγάλο βαθμό αμετάβλητη.
Τι αναφέρει όμως η Wilson αναφορικά με τις γνώσεις της για τα ομηρικά ποιήματα και τις δικές της ιδέες για τους ανθρώπους που συμμετείχαν στο δράμα του σύγχρονου πολέμου.

Η διδαχή της Ιλιάδας

Αν και οι περισσότερες μάχες στην Ιλιάδα λαμβάνουν χώρα κατά τη διάρκεια της ημέρας, όπου οι πολεμιστές αντιμετωπίζουν ο ένας τον άλλο πρόσωπο με πρόσωπο, υπάρχει ένα επεισόδιο τη νύχτα.
Ο Οδυσσέας και ο Διομήδης προσφέρονται εθελοντικά να στήσουν ενέδρα κατά των Τρωικών δυνάμεων.
Η σειρά δείχνει τη σημασία όχι μόνο της εξυπνάδας και της στρατηγικής, αλλά και για τα είδη της επιπλέον δόξας που μπορούν να αποκτήσουν οι άνθρωποι σε ειδικές αποστολές.
Εάν συμβεί κάτι απροσδόκητο και αντιδράσουν σωστά ακριβώς τη στιγμή, τότε αποκτούν ένα ιδιαίτερο είδος δόξας, σε σύγκριση με αυτό που μπορούν να κερδίσουν γενικά.
Το ποίημα στο σύνολό του ενδιαφέρεται για όλους τους διαφορετικούς τύπους πολέμου, για διαφορετικούς τύπους τοπίων και για το πώς αλλάζουν οι κανόνες των στρατιωτικών μαχών σε διαφορετικές αρένες.
Ο Διομήδης και ο Οδυσσέας υπόσχονται να μην βλάψουν τον Τρώα κατάσκοπο, Δόλωνα, και μετά τον σκοτώσουν αλύπητα και κρεμάσουν τα ματωμένα λάφυρα, τα όπλα που του αφαιρέθηκαν από το σώμα, για να τιμήσουν τη θεά Αθηνά, που αγαπά τα λάφυρα.

Κλέος

Πολλές από τις λέξεις που συχνά μεταφράζονται ως τύχη ή μοίρα υποδηλώνουν κυριολεκτικά μερίδα ή μερίδιο—αυτές οι ελληνικές λέξεις σημαίνουν κυριολεκτικά ένα «μέρος», σαν ένα μερίδιο ή μερίδιο ζωής.
Είναι σαν να υπάρχει μια ολόκληρη πλευρά που είναι μια ποσότητα ανθρώπινης ζωής και ο καθένας από εμάς λαμβάνει μια συγκεκριμένη μερίδα από αυτό, τόσο για το πόσο καιρό θα είμαστε ζωντανοί όσο και τη μερίδα τιμής και δόξας.
Αλλά όλη η ιστορία του Αχιλλέα στην Ιλιάδα επικεντρώνεται στην απογοήτευσή του για τη σύντομη ζωή του, ως γιος μιας θεάς που ξέρει σίγουρα ότι θα πεθάνει αν μείνει να πολεμήσει στην Τροία.
Θέλει μια μερίδα τιμής που να τον αποζημιώνει για τη μικρή του ζωή.
Ο δημόσιος εξευτελισμός που υφίσταται από τον Αγαμέμνονα, όταν ο Έλληνας βασιλιάς παίρνει από τον Αχιλλέα την παλλακίδα Βρισηίδα, σημαίνει ότι ο Αχιλλέας έχει ατιμαστεί, οπότε το ήδη μικρό μέρος της ζωής του δεν εξισορροπείται πλέον από ένα μεγάλο μερίδιο δόξας.
Το 2010, ο Ταγματάρχης Aaron Cunningham μίλησε στους μαθητές του στο Μαθήματα Αξιωματικών Πεζικού για τη φήμη τους.
«Η φήμη σας ξεκινάει τώρα», είπε.
Η σκέψη φύτεψε στους νεαρούς πεζοναύτες ότι η φήμη κάποιου (ως αξιωματικού, πεζοναύτη) έχει ανυπολόγιστη αξία στον στρατό, πολύ περισσότερο από ό,τι στην επαγγελματική ή την ιδιωτική ζωή.
Μπορείτε να εντοπίσετε αυτή την ιδέα πίσω στην Ιλιάδα;
Αυτό είναι σίγουρα ένα θέμα που διατρέχει όλο το ποίημα.
Ο ελληνικός όρος που είναι πιο ανάλογος με τη «φήμη» είναι το Κλέος, που υποδηλώνει τι γνωρίζουν οι άλλοι για εσάς.
Για τους πολεμιστές, αυτός ο στόχος για την επίτευξη του αθάνατου Κλέους είναι καθοριστικός και δίνει στους θνητούς ήρωες την ευκαιρία να ζήσουν μετά θάνατον.
Μπορείς να γίνεις γνωστός για τα φυσικά σου χαρακτηριστικά, αλλά και για τις ιστορίες για το ποιος είσαι και πώς έχεις ζήδει.
Οι μεγάλοι πολεμιστές της Ιλιάδας, όπως ο Έκτορας και ο Αχιλλέας, ενδιαφέρονται βαθιά για τη διατήρηση του κλέους τους, κάτι που συνεπάγεται ότι είναι γνωστοί ως ο μεγαλύτερος πολεμιστής μεταξύ του λαού τους.
Ακόμη και όταν τα μέλη της οικογένειάς του και άλλοι Έλληνες ηγέτες τους λένε να σταματήσουν να πολεμούν, ο Έκτορας πρέπει να συνεχίσει γιατί θέλει να εξασφαλίσει τη μεγαλύτερη δόξα, τόσο για τη ζωή του όσο και μετά τον θάνατό του.

Τι ζητούν οι πολεμιστές

Στη μάχη βασίζεται ένας στρατός στους λοχίες και τους λοχαγούς.
Βασίζεσαι σε οποιονδήποτε «το έχει κάνει πριν».
Η πρότερη εμπειρία είναι πιο πολύτιμο από όλη την εκπαίδευση, τον οπλισμό και την προετοιμασία - είναι σίγουρα πιο πολύτιμο από προσωπικές συνδέσεις ή διαπιστευτήρια.
Γιατί;
Γιατί αν δεν έχεις εμπειρία στο έδαφος, τότε δεν υπάρχει τρόπος να ξέρεις πώς να κρίνεις τα γεγονότα όταν αλλάζουν γρήγορα.
Αυτή η ερώτηση σχετίζεται με την αναπαράσταση διαφορετικών γενεών πολεμιστών.
Ξεκινάμε με τον Νέστορα, τον μεγαλύτερο πολεμιστή.
Αυτός ο χαρακτήρας είναι κρίσιμος για να υπενθυμίσει στον ακροατή ότι αυτός δεν είναι ο πρώτος πόλεμος.
Οι μάχες στις οποίες συμμετείχε ο Νέστορας, με τους Λαπίθους και τους Κενταύρους, είναι μόνο ένας μυθικός πρόδρομος, μαζί με τον προηγούμενο πόλεμο του Ηρακλή εναντίον της Τροίας και τον Θηβαϊκό πόλεμο, που όλα είναι πρόδρομοι του Τρωικού Πολέμου στον κόσμο του μύθου.
Το ποίημα εφιστά την προσοχή στις πολλές πόλεις γύρω από την Τροία που ο Αχιλλέας έχει ήδη λεηλατήσει, και στην εμπειρία του Διομήδη που πέτυχε να λεηλατήσει τη Θήβα.
Οι υπαινιγμοί αυτοί μας θυμίζουν ότι ο ελληνικός στρατός λεηλατούσε και εκστρατεύει εδώ και πολύ καιρό.
Όταν αυτοί οι επώνυμοι πολεμιστές συγκαλούνται στις συνεδριάσεις του συμβουλίου τους, οι συζητήσεις επικεντρώνονται στο τι είδους συμβουλές έχουν σημασία: από αυτούς που έχουν πολεμήσει περισσότερο, ή, από αυτούς που έχουν θεωρητικές ιδέες χωρίς να τις έχουν δοκιμάσει;
Η Ιλιάδα υπενθυμίζει ότι η εμπειρία έχει σημασία, αλλά επίσης σου δείχνει ότι δεν κερδίζεις έναν πόλεμο πολεμώντας με βάση στατικά δεδομένα.
Η συμβουλή του Νέστορα στηρίζεται πάντα στο «έτσι συνέβαινε τότε, αλλά τα πράγματα είναι τελείως διαφορετικά στις μέρες μας».
Η εμπειρία μετράει, αλλά υπάρχουν ακόμα τόσα πολλά άγνωστα.
Το έπος σου δείχνει πόσο γρήγορα αλλάζουν τα πράγματα στο πεδίο της μάχης.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ΠΗΓΗ