25η Μαρτίου, η ώρα της εθνεγερσίας - «Φωτιά και τσεκούρι στους προσκυνημένους»

 

 Πριν από την επανάσταση του 1821 η οποία έληξε νικηφόρα με την δημιουργία ανεξάρτητου ελληνικού κράτους, έστω και με περιορισμένα σύνορα και με πολλές περιοχές και πολυάριθμους ελληνικούς πληθυσμούς εκτός του εθνικού κορμού, είχαν προηγηθεί δεκάδες αν όχι εκατοντάδες επαναστατικά κινήματα τα οποία για διάφορους λόγους, με κυριοτέρον αυτόν της προδοσίας από τις μεγάλες δυνάμεις, δεν είχαν ευτυχή κατάληξη. Πολλές περιοχές όπως το Σούλι, η Μάνη και τα Σφακιά δεν είχαν μπορέσει να κατακτηθούν από τους Τούρκους. Οι κλέφτες στα βουνά με την δράση τους δήλωναν στους Τούρκους και στους συνεργάτες τους ότι η ελληνική ψυχή δεν πρόκειται να υποδουλωθεί ποτέ. Μετά και την κατάληξη των «Ορλωφικών» το 1770 όπου ο πληθυσμός της Πελοποννήσου σώθηκε από την γενική σφαγή που είχε αποφασιστεί από το Γενικό Συμβούλιο της Υψηλής Πύλης την τελευταία στιγμή για λόγους οικονομικούς (Ποιος θα πληρώσει το χαράτσι είχε αντιτείνει ο Αρχιναύαρχος Τζεζαερλή),οι Έλληνες κατάλαβαν ότι έπρεπε να πολεμήσουν μόνοι για την ελευθερία τους

Οι Μυστικές Εταιρείες και η προετοιμασία του αγώνα

Ήδη αρκετά χρόνια πριν στις μεγάλες πόλεις της Ευρώπης είχαν συσταθεί Μυστικές Εταιρείες οι οποίες εμπνεόμενες από τις ιδέες του Διαφωτισμού και από τα επαναστατικά κινήματα σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες οι οποίες προπαρασκεύαζαν τον απελευθερωτικό αγώνα των Ελλήνων. Κάποιες εξ αυτών ήταν η «Φιλογένεια» της Κέρκυρα από την οποία προήλθε η «Εταιρεία των Φίλων»,η «Εταιρεία των Καλών Φίλων» και η «Εταιρεία των Φίλων του Γένους».

Η έναρξη της Επανάστασης

Στις 22 Φεβρουαρίου 1821 ο Αλέξανδρος Υψηλάντης πέρασε τον Προύθο και στο Ιάσιο κήρυξε επίσημα την επανάσταση, στις 26 του ίδιου μήνα ενώθηκε μαζί του ο Γιωργάκης Ολύμπιος. Σε έρανο που πραγματοποιήθηκε συγκεντρώθηκαν 1.000.000 γρόσια και η ηγεσία του «Ιερού Λόχου» που είχαν σχηματίσει νεαροί σπουδαστές ανατέθηκε στον Καντακουζηνό. Λίγες ημέρες νωρίτερα στις 17 Μαρτίου ο Υψηλάντης ύψωσε την ελληνική σημαία στην πρωτεύουσα της Βλαχίας το Βουκουρέστι και με επικεφαλής τον Καρπενησιώτη οι Έλληνες συγκρούστηκαν για πρώτη φορά με τους Τούρκους στο Γαλάτσι της Μολδοβλαχίας και κατάφεραν να διασπάσουν τις γραμμές τους. Στην μάχη του Δραγατσανίου οι ηρωικοί αλλά άπειροι μαχητές του «Ιερού Λόχου» συνετρίβησαν από τους Τούρκους και ο Γιωργάκης Ολύμπιος με τους συμπολεμιστές του ανατινάχτηκαν μαζί με την πυριτιδαποθήκη στην Μονή του Σέκου για να μην παραδοθούν. Η ατυχής, αλλά ηρωική, αυτή προσπάθεια στην Μολδοβλαχία προσέφερε πολλά στον αγώνα γιατί προετοίμασε και διευκόλυνε την έκρηξη της επανάστασης στον Μοριά, στην Ρούμελη, στην Μακεδονία, στην Θεσσαλία, στην Ήπειρο και στα νησιά του Αιγαίου.

Πρώτη περιοχή της κυρίως Ελλάδας που επαναστάτησε ήταν η Πελοπόννησος όπου στις 17 Μαρτίου ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης, ο οποίος είχε εκλεγεί από την συνέλευση των Κιτριών αρχηγός της επανάστασης, μαζί με τον Κολοκοτρώνη και 2000 ένοπλους Μανιάτες στρέφονται προς την Καλαμάτα από την Αρεόπολη. Ο Κυριακούλης Μαυρομιχάλης και ο Γιατράκος ξεκινούν για τον Μιστρά και την Μονεμβασιά. Στα Καλάβρυτα σημειώνεται η πρώτη επαναστατική ενέργεια με την πολιορκία της πόλης την οποία από την πλευρά των Οθωμανών την υπερασπίζεται ο Ιμπραήμ Αρναούτογλου. Επίσημη ημέρα κήρυξης της επαναστάσεως θεωρείται η 25η Μαρτίου όπου σύμφωνα με την παράδοση στο μοναστήρι της Αγίας Λαύρας ο Επίσκοπος Παλαιών Πατρών Γερμανός ύψωσε το λάβαρο της επανάστασης.

Η Αρχή του Ξεσηκωμού

Από την Πελοπόννησο η επανάσταση απλώθηκε σαν πυρκαγιά στην υπόλοιπη Ελλάδα. Στις 26 Μαρτίου επαναστάτησαν οι Σπέτσες, στις 27 ο Πανουργιάς ξεσήκωσε τα Σάλωνα, στις 28 ο Δήμος Καλτσάς κατέλαβε το Λιδορίκι, Ο Αθανάσιος Διάκος στις 29 επαναστάτησε στην Λιβαδειά και στις 31 Μαρτίου ξεσηκώθηκε η Αταλάντη. Την 1η Απριλίου επαναστάτησε η Θήβα και στις 8 η Λαμία. Στις 10 Απριλίου οι Τούρκοι απαγχόνισαν τον Πατριάρχη Γρηγόριο τον Ε’ Στην Κωνσταντινούπολη το σώμα του οποίου παραδόθηκε στον τουρκικό και εβραϊκό όχλο για να σκυλευθεί.
Όμως την ίδια ημέρα επαναστάτησαν τα Ψαρά και στις 15 οι Τούρκοι ηττήθηκαν στην μάχη στο Λεβίδι. Ο Αντώνης Οικονόμου με την συμπαράσταση του απλού λαού και του Ανδρέα Μιαούλη κήρυξε την επανάσταση στην Ύδρα στις 16 Απριλίου. Στις 24 του ίδιου μήνα ο Αθανάσιος Διάκος αρνούμενος την πρόταση των Τούρκων να αλλαξοπιστήσει θανατώθηκε με μαρτυρικό τρόπο στην Αλαμάνα , στις 25 οι Έλληνες κατέλαβαν την Αθήνα και ανάγκασαν τους Τούρκους να κλειστούν στην Ακρόπολη. Στις 7 Μαΐου ο Άνθιμος Γαζής επαναστάτησε στην Μαγνησία και στις 8 ο Οδυσσέας Ανδρούτσος μαζί με 100 μαχητές ανδραγάθησε στο χάνι της Γραβιάς απέναντι σε 8000 Τούρκους του Μεχμέτ πασά και του Ομέρ Βρυώνη. Στις 16 Μαΐου ο Σερραίος Εμμανουήλ Παππάς από την Μονή Εσφιγμένου στο Άγιον Όρος κήρυξε την επανάσταση στη Χαλκιδική, αλλά το εγχείρημά του δεν είχε ευτυχή κατάληξη λόγω του ότι ο στρατός του ήταν άπειρος στον πόλεμο και στερούταν ανεφοδιασμού.

Το Μεσολόγγι επαναστάτησε στις 20 Μαΐου και στην Πελοπόννησο άρχισε η πολιορκία της Τριπολιτσάς. Ο Νικηταράς Ο Τουρκοφάγος έδωσε την πρώτη νίκη στα ελληνικά όπλα σε μάχη «σε παράταξη»απέναντι στους Τούρκους στο Βαλτέτσι. Στις 26 Μαΐου συγκροτήθηκε σε Σώμα η πρώτη Αρχή της επαναστατημένης Ελλάδας, η Πελοποννησιακή Γερουσία. Στις 28 κατελήφθη το Αγρίνιο και ταυτόχρονα στο Αιγαίο άρχιζαν την πολεμική τους δράση οι στόλοι των νησιών.

Το Στρατιωτικό Σκέλος του Αγώνα
Ο Κολοκοτρώνης έχει χρισθεί Αρχιστράτηγος και προσπαθεί να εκπαιδεύσει τους άτακτους Κλέφτες των βουνών σε μορφές οργάνωσης και πειθαρχίας αφού διοικούνται από αρχηγούς με έντονο το αίσθημα του τοπικισμού. Στις 23 Σεπτεμβρίου οι Έλληνες κυριεύουν την Τριπολιτσά και έτσι εδραιώνεται η Επανάσταση και στις 30 Δεκεμβρίου υπό την προεδρεία του Μαυροκορδάτου συνήλθε στην Επίδαυρο η Α’ Εθνική Συνέλευση.
Στις 14 Ιανουαρίου του 1822 κυριεύεται η Ακροκόρινθος, ο Καρατάσος στις 19 Φεβρουαρίου επαναστατεί στην Νάουσα και στο μέτωπο της θάλασσας ο Ανδρέας Μιαούλης καταναυμαχεί τον τουρκικό στόλο στον κόλπο της Πάτρας. Ο Λυκούργος Λογοθέτης από την Σάμο με 2000 άνδρες κατέλαβε την Χίο στις 18 Μαρτίου 1822, αλλά αποβιβάστηκαν 30000 Τούρκοι οι οποίοι προέβησαν στην τρομερή σφαγή των κατοίκων της. Ο Κωνσταντίνος Κανάρης στις 7 Ιουνίου εκδικήθηκε την σφαγή ανατινάζοντας την τουρκική ναυαρχίδα. Την ίδια εποχή ο Χουρσίτ πασάς πολιορκεί τους Σουλιώτες οι οποίοι δέχονται την βοήθεια του Μαυροκορδάτου και του Κυριακούλη Μαυρομιχάλη. Στο Κομπότι της Άρτας οι Έλληνες συνεπικουρούμενοι από πολλούς Φιλέλληνες νικούν τους Τούρκους, αλλά δυστυχώς ακολουθεί η καταστροφή στο Πέτα. Ο Μαχμούτ πασάς της Δράμας γνωστός και ως Δράμαλης πασάς με 30000 στρατό περνά την Ρούμελη και εισβάλλει στην Πελοπόννησο. Εκεί θα πέσει στην παγίδα του Κολοκοτρώνη ο οποίος αφού είχε κάψει όλες τις καλλιέργειες και είχε παγιδεύσει όλες τις νεροπηγές εξολόθρευσε τον στρατό του στα στενά των Δερβενακίων. Στην μάχη αυτήν ο Νικηταράς αναδείχτηκε Τουρκοφάγος για δεύτερη φορά μετά την μάχη των Δολιανών. Στο θαλάσσιο μέτωπο συνεχίστηκαν οι επιτυχίες και 8-11 Σεπτεμβρίου ο τουρκικός στόλος ηττάται στην ναυμαχία του Ναυπλίου και αναγκάζεται να καταφύγει στην Σούδα. Στις 24 οι Τούρκοι αποβιβάζονται για να κάμψουν την αντίσταση στην ήδη επαναστατημένη Κρήτη. Στις 25 Οκτωβρίου 1822 ο Κιουταχής και ο Ομέρ Βρυώνης στρατοπεδεύουν έξω από το Μεσολόγγι για να ξεκινήσουν την πολιορκία του, στις 27 ο Κανάρης στην Τένεδο πυρπολεί την υποναυαρχίδα του τουρκικού στόλου ο οποίος ετράπη σε φυγή και κατέφυγε στον Ελλήσποντο και ο Στάικος Σταϊκόπουλος κυρίευσε το, μέχρι τότε, απόρθητο Παλαμήδι. Στις 31 Δεκεμβρίου έπειτα από πολλές αποτυχημένες προσπάθειες κατάληψής του οι Τούρκοι έλυσαν την πολιορκία του Μεσολογγίου

Το 1823 στις 11 Ιανουαρίου ο Καραϊσκάκης έδιωξε τους Τούρκους από τα Άγραφα και τον Μάιο οι Τούρκοι υπέστησαν αλλεπάλληλες ήττες από τον Κριεζώτη στην Κάρυστο, τον Μάρκο Μπότσαρη στην Βόνιτσα και στο Τρίκερι από τον Καρατάσο. Τον Αύγουστο στις 21 ο Μάρκος Μπότσαρης επικεφαλής 350 Σουλιωτών εξολόθρευσε το στράτευμα του Μουσταή πασά στην μάχη του Καρπενησίου στο Κεφαλόβρυσο, αλλά δυστυχώς σκοτώθηκε και ο ίδιος. Η κηδεία του έγινε με κάθε μεγαλοπρέπεια στο Μεσολόγγι. Στις αρχές Ιανουαρίου 1824 η ελληνική υπόθεση προκαλεί το πανευρωπαϊκό ενδιαφέρον λόγω της άφιξης στο Μεσολόγγι προς εμψύχωση των αγωνιστών του Άγγλου ποιητή και αριστοκράτη Λόρδου Βύρωνα. Πέθανε στις 7 Απριλίου μέσα στην πόλη αρνούμενος να εγκαταλείψει τους υπερασπιστές της.

Άφιξη του Ιμπραήμ στην Ελλάδα

Οι Τούρκοι αδυνατώντας να καταστείλουν την ελληνική επανάσταση ζητούν την βοήθεια του Σουλτάνου της Αιγύπτου Μεχμέτ Αλή, αυτός στέλνει τον γιο του Ιμπραήμ πασά με χιλιάδες στρατό και Γάλους αξιωματικούς και υπαξιωματικούς. Αυτοί στις 7 Ιουνίου καταστρέφουν την Κάσο και στις 9 καταστρέφεται ολοσχερώς το ηρωικό νησί των Ψαρών. Οι Σαχτούρης, Κανάρης, Ραφαλιάς, Βατικιώτης και Ματρόζος στα τέλη Ιουλίου σημείωσαν μεγάλες νίκες αντιμετωπίζοντας τον Τουρκοαιγυπτιακό στόλο. Στις 29 Αυγούστου σημειώθηκε λαμπρή νίκη στην ναυμαχία του Γέροντα, δύο εχθρικά πολεμικά πυρπολήθηκαν στην Χίο στις 22 Σεπτεμβρίου και την 1η Νοεμβρίου ο στόλος του Ιμπραήμ υποχώρησε μετά από πανωλεθρία που υπέστη σε ναυμαχία κοντά στο Ηράκλειο της Κρήτης.

Στις 12 Φεβρουαρίου 1825 οι Αιγύπτιοι αποβιβάστηκαν στην Μεθώνη και στις 16 Απριλίου στον Σχοινόλακκα Μεσσηνίας, αντιμετωπίστηκαν όμως με επιτυχία από τους Μακεδόνες του Καρατάσου. Στην Σφακτηρία όμως νίκησαν και ανάμεσα στους νεκρούς ήταν και οι Σαχίνης, Αναγνωσταράς, Τσαμαδός και Σανταρόζα. Στις 23 Απριλίου οι Τούρκοι επιχειρούν για δεύτερη φορά να πολιορκήσουν το Μεσολόγγι. Ο Παπαφλέσσας αναλαμβάνει να εκστρατεύσει εναντίον του Ιμπραήμ αλλά πέφτει ηρωικά στο Μανιάκι μαζί με 300 περίπου συντρόφους του

Η λαϊκή κατακραυγή αναγκάζει την κυβέρνηση η οποία παρακολουθούσε πανικόβλητη την προέλαση του Ιμπραήμ να αποφυλακίσει τους οπλαρχηγούς και να αναθέσει εκ νέου την αρχηγία του αγώνα στον Κολοκοτρώνη. Στους Μύλους οι Μακρυγιάννης και Κυριακούλης Μαυρομιχάλης χτυπούν τον Ιμπραήμ και του κόβουν τον δρόμο προς το Ναύπλιο. Τον Δεκέμβριο οι Αιγύπτιοι φτάνουν στο Μεσολόγγι για να λάβουν μέρος στην πολιορκία του. Στις 10 Απριλίου οι ηρωικοί, αλλά αποδεκατισμένοι από τις αρρώστιες και την πείνα υπερασπιστές του επιχειρούν έξοδο η οποία όμως έχει προδοθεί στους Τούρκους και καταλήγει σε σφαγή, η οποία όμως προκαλεί για μία ακόμη φορά έξαρση του Φιλελληνισμού στην Ευρώπη. Στις 24 Ιουνίου οι Μανιάτισσες οπλισμένες με δρεπάνια κατατροπώνουν τους Αιγυπτίους στην Βέργα του Αλμυρού και στις 27 και 28 ηττώνται στην Μανιάκοβα και το Πολυτσάραβο. Στις 3 Αυγούστου ο Κιουταχής κατέλαβε την Αθήνα και οι Καραϊσκάκης και Φαβιέρος στρατοπαίδευσαν στο Χαϊδάρι. Στην Αράχοβα μεταξύ 18 και 23 Νοεμβρίου συνετρίβησαν οι Τούρκοι από τον Καραϊσκάκη και την 1η Δεκεμβρίου ο Φαβιέρος με 500 άνδρες ανέβηκε στην Ακρόπολη όπου βρισκόταν ήδη ο Φρούραρχος Κριεζώτης με άλλους 500. Στις 18 Ιανουαρίου 1827 οι Σουλιώτες απέκρουσαν τον Κιουταχή στο Δίστομο και ελευθέρωσαν το φρούριο των Σαλώνων. Στο Κερατσίνι ο Καραϊσκάκης έδωσε καθημερινά από τις 8 έως 13 Απριλίου σφοδρές μάχες με τους Τούρκους αλλά στις 23 τραυματίζεται θανάσιμα. Στις 24 Ιουνίου οι 600 υπερασπιστές του Μεγάλου Σπηλαίου υποχρέωσαν 3000 στρατιώτες του Ιμπραήμ να υποχωρήσουν.

Η Τελική Φάση της Επανάστασης
Στις 6 Ιουλίου υπογράφεται το πρωτόκολλο του Λονδίνου μεταξύ Ρωσίας, Αγγλίας και Γαλλίας με το οποίο αναγνωρίζεται η αυτονομία της Ελλάδας και Μοίρα του συμμαχικού στόλου καταπλέει στις ελληνικές θάλασσες. Στις 8 Οκτωβρίου η ναυμαχία του Ναυαρίνου έκρινε οριστικά την τύχη της Επανάστασης καθώς ο Τουρκοαιγυπτιακός στόλος υφίσταται πανωλεθρία από τον στόλο των Χέυδεν (Ρωσία), Κόρδιγκτον (Αγγλία) και Δεριγνύ (Γαλλία). Τον Ιανουάριο 1828 φτάνει στην Ελλάδα ο πρώτος της κυβερνήτης, ο Ιωάννης Καποδίστριας. Αυτό ήταν το επιστέγασμα ενός πολύχρονου και αιματηρού, αλλά ταυτόχρονα αφάνταστα ηρωικού αγώνα των Ελλήνων για την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού

Η υπονόμευση του Αγώνα από τους πολιτικούς
Αυτόν τον ηρωικό αγώνα στην διάρκεια του οποίου πάρα πολλοί έδωσαν την ζωή υποστόμενοι πολλές φορές μαρτυρικό θάνατο, τις περιουσίες τους και με ανιδιοτέλεια προσέφεραν τα ίδια τους τα παιδιά θυσία στον βωμό της ελευθερίας της ελληνικής πατρίδας προσπάθησαν να τον υπονομεύσουν οι πολιτικοί της εποχής εξυπηρετώντας τα δικά τους αλλά και των ξένων τα συμφέροντα. Μόνον μπροστά στο φάσμα της ολοκληρωτικής καταστροφής από τις ορδές του Ιμπραήμ τους συνέφερε ο πανικός και όχι η αγάπη προς την πατρίδα και ελευθέρωσαν τον Κολοκοτρώνη και τους άλλους μπαρουτοκαπνισμένους οπλαρχηγούς που αυτοί οι απόλεμοι με δόλιο τρόπο τους είχαν κλείσει στην φυλακή ξεπληρώνοντας τους με αυτόν τον τρόπο για τους αγώνες και τις θυσίες τους. Πολλοί από αυτούς άλλωστε μετά την λήξη της Επανάστασης πέθαναν πένητες μη έχοντες ούτε τα προς το ζην. Τραγικό παράδειγμα ο Νικηταράς ο οποίος ως ανταμοιβή, παρά το ότι δεν ζήτησε ποτέ τίποτε πήρε ένα καλό για την εποχή πόστο… ζητιάνου στον Πειραιά εκεί που σήμερα βρίσκεται σήμερα η εκκλησία της Αγίας Τριάδος.

Πολλές ήταν οι μορφές εκείνες που λάμπρυναν με την παρουσία τους την ελληνική ιστορία, όλοι προσέφεραν και κάτι στην υπόθεση της Ελευθερίας. Αυτός όμως που ήταν ξεχωριστός, χωρίς φυσικά να μειώνουμε τους υπόλοιπους ήταν ο Γέρος του Μοριά, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης που στην κρίσιμη στιγμή όταν όλα κινδύνευαν να χαθούν έδωσε την λύση. «Φωτιά και τσεκούρι στους προσκυνημένους»

 

 

Γιάννης Δράκος.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ΠΗΓΗ