Undercover στη Χειρότερη Φυλακή της Αμερικής

Μία ευκαιρία να δούμε τα πράγματα από μέσα... Όλοι γνωρίζουν ότι οι ΗΠΑ φυλακίζουν περισσότερους ανθρώπους από οποιαδήποτε άλλη χώρα στον κόσμο. Αυτό που ίσως να μην γνωρίζουν είναι ότι ως Αμερικανός πολίτης, είναι πολύ πιο πιθανό να φυλακιστείς από ότι εάν είσαι Κινέζος, Ρώσος ή Βορειοκορεάτης. Μπορεί να μην γνωρίζουν ότι με 2,3 εκατομμύρια τροφίμους, αυτή τη στιγμή στις ΗΠΑ βρίσκεται φυλακισμένο το άθροισμα των πληθυσμών της Εσθονίας και της Κύπρου, ενώ απάξ κι οι Αμερικανοί μπουν στη φυλακή, έχουν την τάση να επιστρέφουν ξανά και ξανά.

Σύμφωνα με μια πρόσφατη μελέτη από το Γραφείο Στατιστικών Στοιχείων Δικαιοσύνης -μια υπηρεσία του υπουργείου Δικαιοσύνης- εντός 6μηνου από την αποφυλάκισή του, το 28% των τροφίμων συλλαμβάνεται ξανά για ένα νέο έγκλημα. Μετά από τρία χρόνια, το ποσοστό αυξάνεται στο 68%. Στο τέλος της 5ετίας, γίνεται ανησυχητικό και φθάνει το 77%. Αλλά τα απίστευτα υψηλά ποσοστά υποτροπής είναι κάτι σύνηθες στη Γη της Ελευθερίας. Το Κέντρο Ερευνών Pew δημοσίευσε τη δική του έκθεση για το πρόβλημα το 2011. Το συμπέρασμα: πάρα πολλοί δράστες βγαίνουν από τη φυλακή έτοιμοι να κάνουν ξανά κάποιο παράπτωμα και περισσότεροι από 4 στους 10 ενήλικους παραβάτες στην Αμερική επιστρέφουν στη φυλακή εντός τριών ετών από την αποφυλάκισή τους. Για πάρα πολλούς Αμερικανούς, η πόρτα της φυλακής ανοιγοκλείνει.

Πώς επιχειρούμε να αλλάξουμε αυτό που έφερε κάποιον αντιμέτωπο με το νόμο; Και εάν αυτό αποδεικνύεται αδύνατο, ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος για να προστατέψει η κοινωνία τον εαυτό της; Ήθελα να το ανακαλύψω. Επίσης ήθελα να δω πόσα από αυτά που ήξερα -ή που νόμιζα ότι ήξερα- για τη φυλακή ήταν αληθινά. Έτσι έγραψα στα σωφρονιστικά καταστήματα παγκοσμίως ζητώντας πρόσβαση.

Ρωσία, Κίνα, Χονγκ Κονγκ, Λ.Δ του Λάος, Ταϊλάνδη, Μαλαισία, Ιαπωνία, Τζαμάικα, Σουηδία, Νορβηγία, Γαλλία, Βρετανία και ο φορολογικός παράδεισος της Βρετανίας, το Νησί Μαν, αρνήθηκαν συνολικά επειδή «δεν μπορούσαν να εγγυηθούν» την προσωπική ασφάλειά μου. Η υπηρεσία φυλακών της Ζιμπάμπουε είπε ότι «το αίτημα ελήφθη υπόψη», αλλά τελικά το απέρριψαν. Έστειλα επιστολή ακόμα και στο Γκουαντάναμο, αλλά δεν πήρα καμία απάντηση.

Και πάνω που ήμουν έτοιμος να τα παρατήσω, ανακάλυψα ότι μπορούσα να πάω φυλακή στην Αμερική ως «μυστικός εθελοντής κρατούμενος». Με τη σωστή διαδικασία μπορούσαν να με δεχθούν στις «εγκαταστάσεις κράτησης» στην Αριζόνα, το Κάνσας, τη Νεμπράσκα και τη Βόρεια Ντακότα. Οι επαφές μου στην αστυνομία βοήθησαν στο μαγείρεμα μιας πιθανής ιστορίας-βιτρίνας: με συνέλαβαν επειδή οδηγούσα ένα κλεμμένο αυτοκίνητο στη λάθος πλευρά του δρόμου και βρήκαν στην κατοχή μου ποσότητα μεθαμφεταμίνης. Η πρόφαση ήταν αστεία επειδή α) δεν μπορώ να οδηγήσω και β) δεν είχα ιδέα τι ήταν η μεθαμφεταμίνη.

Δεν πίστευα ότι μπορούσε στην Αμερική να υπάρχει «στρατόπεδο συγκέντρωσης».  Μέχρι που στο Φοίνιξ της Αριζόνα, το είδα με τα ίδια μου τα ματιά. Η κομητεία Μαρικόπα έχει ένα ασαφές νομικό πλαίσιο, όπου οι κατάδικοι και οι υπόδικοι κρατούμενοι εκτίουν την ποινή μαζί. Η Μαρικόπα αγκαλιάζει το Φοίνιξ, μία από τις πιο συντηρητικές και βίαιες πόλεις στην πολιτεία της Αριζόνας. Καμία ιστορία για τις φυλακές των ΗΠΑ δεν είναι πλήρης χωρίς λίγη υπερβολή εδώ, για αυτό δεν υπάρχει μεγαλύτερη ντροπή στις ΗΠΑ από τις έξι φυλακές του Γραφείου του Σερίφη στην Κομητεία Μαρικόπα (MCSO). Μια από τις φυλακές της κομητείας γέμισε τόσο πολύ το 1993, που ο σερίφης έπρεπε να στήσει στην έρημο σκηνές από την εποχή του Πολέμου στην Κορέα, για να βάλει τους υπεράριθμους.

Με το παρατσούκλι ‘Σκηνούπολη’, αυτή η φλεγόμενη κόλαση είναι η προσωπική επικράτεια του σερίφη Joe Arpaio, του αυτοαποκαλούμενου ως του «πιο δύσκολου σερίφη στην Αμερική». Εκλέχθηκε το 1992 έχοντας ένα λαϊκό προφίλ. Ο Arpaio έχει κερδίσει έξι εκλογικές αναμετρήσεις και σε βάρος του εκκρεμούν πολλές αγωγές. Βετεράνος του αμερικανικού στρατού και πρώην αξιωματικός στην Υπηρεσία Δίωξης Ναρκωτικών για 33 χρόνια, ο Arpaio στα μέσα της δεκαετίας του ’90 προχώρησε στη σύσταση αλυσοδεμένων ομάδων εργασίας ανδρών και γυναικών για να καταπνίξει το ποσοστό αύξησης της εγκληματικότητας. Αυτή η μοναδική φιγούρα μπορεί να ξεφύγει από τη δικαιοσύνη για τη σύσταση των ομάδων εργασίας, την Σκηνούπολη και άλλες κακοποιήσεις κρατουμένων, επειδή  έχει την εντολή του λαού. Ο Arpaio είναι πολιτικό αφεντικό με 80% ποσοστό αποδοχής από ένα κατά βάση αστυνομικό εκλογικό σώμα που τον ψηφίζει σταθερά.

Με το πέρασμα των χρόνων, είχα διαβάσει πολλά για τον Arpaio και το MCSO -ενδεχομένως όχι όλα ακριβή. Ταϊζει τους κρατουμένους τρόφιμα τόσο ληγμένα που είναι πράσινα. Πουλάει προϊοντα από το μίνι μάρκετ της φυλακής πάνω από το ποσοστό του πληθωρισμού. Στήνει παγίδες για να προκαλέσει την προσοχή των MME και υπερηφανεύεται ότι τα σκυλιά φύλακες τρώνε καλύτερα από τους κρατουμένους του. «Εφαρμόζω την πολιτική της ανοιχτής πόρτας με τα ΜΜΕ» ισχυρίζεται ο Arpaio. «Δεν έχω τίποτα να κρύψω». Τελικά χρειάστηκαν χρόνια επίμονων διαπραγματεύσεων (και λίγο γλύψιμο) για να πάρω το πράσινο φως και να γίνω κρατούμενος στην αλυσοδεμένη συμμορία του Arpaio.

Πέρασα μερικές μέρες στη φυλακή Towers Jail, μία από τις άχαρες και λειτουργικές μονάδες στέγασης που εξυπηρετούν το MCSO. Όπως και η υπόλοιπη φυλακή ήταν φρικτά υπερπλήρης. Κατασκευάστηκε το 1982 για να φιλοξενήσει 360 άτομα, αλλά ήταν γεμάτη με 800 κρατουμένους.

Όταν έφθασα, ένας από τους δεσμοφύλακες -ένα τεράστιο και λιπώδες ανθρωποειδές- με κάρφωσε με τα μαύρα του μάτια και είπε «Νομίζω ότι χρειάζεται κούρεμα». Τελικά αποδείχθηκε πως σε όλους τους «εγκληματίες» ξυρίζουν τα κεφάλια, κατά την άφιξή τους - όχι στις γυναίκες, εκείνες γλιτώνουν την εξευτελιστική μεταρρύθμιση. Ο φύλακας με κλείδωσε από το χέρι σε ένα ‘pod’, που είναι ένα σκοπίμως αποστειρωμένο όνομα για τη λέξη ‘κοιτώνας’. Παρατήρησα μερικά γκράφιτι στον τοίχο. «Το να εκτίσεις ποινή σε αυτή την τρύπα είναι σαν ματωμένο φιλί από χαλύβδινο μουνί».

Υπήρχαν δυο άνδρες που αντάλλασσαν κλεφτές ματιές μέσω του πλέξιγκλας. «Σταματήστε να το κάνετε αυτό, αηδιαστικές αδερφές» φώναξε ο φρουρός. «Είστε ντροπή για την ανθρωπότητα!». Η τραγωδία και η κωμωδία αντιπαρατίθονται με τον τρόμο και την φάρσα στην Κομητεία Μαρικόπα.

Ένας άλλος δεσμοφύλακας κατέβηκε στο διάδρομο και την έπεσε σε μια ομάδα κρατουμένων με ‘καμένα’ βλέμματα, που φορούσαν ροκ χειροπέδες και στολές με ασπρόμαυρες οριζόντιες ρίγες, πριν να στραφεί προς το μέρος μου. «Reynolds, νομίζω ότι τους αρέσεις» χαμογέλασε. «Νομίζω θέλουν να σε πηδήξουν από πίσω. Τι λες για αυτό; Σε εσάς τους Βρετανούς αρέσουν όλα αυτά τα αδερφίστικα, σωστά;».

Κοίταξα τους φυλακισμένους στους κοιτώνες. Κάποιοι κοιμούνται στις κουκέτες, άλλοι παίζουν χαρτιά σε πάγκους, μερικοί χασομέρηδες ιδρώνουν στην πόρτα, περιμένοντας πρόωρη αποφυλάκισή. Άλλοι κάθονται κουλουριασμένοι στις γωνίες αυτού του γεμάτου πόνο μέρους, σχεδιάζουν, φλυαρούν ακατάληπτα και κοιτάνε επίμονα στο κενό μπροστά τους. Έμοιαζαν βαθιά δυστυχείς.

Στη «Σκηνούπολη», περισσότεροι από 2.000 κρατούμενοι ζουν σε θερμοκρασίες 50 βαθμών Κελσίου το καλοκαίρι. Μέσα στη φυλακή, οι μονότονες οικιστικές μονάδες είναι εξίσου πολυσύχναστες, όσο και σκληρές. Σε αυτή την κουλτούρα, η επανένταξη είναι μια ξένη έννοια. Οι κρατούμενοι συνήθως απειλούνται, δέχονται επίθεση, αντιμετωπίζουν άμεσες ή έμμεσες προκλήσεις στην ασφάλειά τους, την ευημερία ή την υγεία τους, από την αρχή και συνεχώς.

Μερικοί τρόφιμοι στέλνονται στις αλυσοδεμένες ομάδες εργασίας για να μαζεύουν τα σκουπίδια στα προάστια ή να θάβουν τους φτωχούς, τους άστεγους και εκείνους που είναι στα αζήτητα σε ανώνυμους τάφους. Όλοι οι κρατούμενοι φοράνε στολές με μαύρες και λευκές ρίγες. Αλλά υπάρχει ένα ροζ εσώρουχο που χαλαρώνει τα πράγματα. Τα ροζ μπόξερ, οι ροζ κάλτσες και τα θερμαινόμενα φανελάκια εισήχθησαν στο σωφρονιστικό σύστημα, όταν το προσωπικό παραπονέθηκε για τα χαμένα μποξεράκια του, αξίας 48.000 δολαρίων. Αποδείχθηκε ότι πρώην κρατούμενοι τα πουλούσαν έναντι 10 δολαρίων το ένα, στα μπαρ του Φοίνιξ. Σκέφτηκαν ότι το νέο ροζ χρώμα θα τους απέτρεπε να το κάνουν.

Έχοντας ανοσία σε κάθε συναίσθημα, οι δεσμοφύλακες του Towers Jail σε γδύνουν και επιχειρούν πάνω στο εγώ σου με ένα σετ πένσας και καμινέτου. «Για μένα» είπε ένας φύλακας «είναι απλά αχρείοι. Εγκληματίες. Δεν θα ήταν εδώ εάν δεν είχαν κάνει κάτι λάθος».

Θυμάμαι έναν κρατούμενο -λιπόσαρκο και χλωμό- να βρίσκεται στην είσοδο του ντουζ του κελιού του. Εκτός από την ροζ πετσέτα προσώπου που καλύπτει τη βουβωνική του χώρα και ένα ζευγάρι πορτοκαλί σαγιονάρες στα πόδια του, δεν φοράει τίποτα άλλο. Είναι γυμνός. «Απολαύστε τη μέρα σας έξω» φώναξε στην αλυσοδεμένη ομάδα εργασίας «είναι καλύτερη από τον κόκκινο θάνατο και την ταρτάρ κατσαρίδας». Ο κόκκινος θάνατος είναι το φρικτό φαγητό που σερβίρει η φυλακή ως λιχουδιά. Οι άνδρες μίλησαν για το πόσο μακριά κάποιοι κρατούμενοι φθάνουν για να έχουν κάποιες ανέσεις. Οι κρατούμενοι που δουλεύουν στο θέμα της απελευθέρωσής τους, συνήθως βάζουν λαθραία πράγματα στη φυλακή χώνοντας τα στον κώλο τους. Αυτό είναι γνωστό ως “keistering”.

«Πολλά τσιγάρα έχουν σκατά γεύση» είπε ένας τρόφιμος, «επειδή ακριβώς εκεί τα είχαν βάλει - στον κώλο τους».

Όπως δεν υπάρχουν τσιγάρα, δεν υπάρχει επίσης καφές, πιπέρι, κέτσαπ, απαγορεύονται οι βρισιές και το πορνό. Εδώ, οι κρατούμενοι ζουν με δυο γεύματα τη μέρα, χωρίς κρέας. Αυτό που ζεις είναι σκληρές στιγμές, κάνεις ταπεινωτική εργασία, σου κόβουν εντελώς τα μαλλιά, τρως πράσινο φαγητό με μούχλα, σου κάνουν τυχαία τεστ για ναρκωτικά στη μέση της νύχτας βαριά οπλισμένοι και εξαιρετικά επιθετικοί δεσμοφύλακες.

Εάν ένας κρατούμενος ζητήσει ιατρική φροντίδα, πρέπει να πληρώσει για να έχει το προνόμιο. Εάν ένας κρατούμενος θέλει να γράψει γράμμα προς την οικογένειά του, δεν του δίνουν επιστολόχαρτο και φάκελλο - παίρνουν μια κάρτα του σερίφη Joe Arpaio (προφανώς δίνει ανθρώπινο πρόσωπο στο καθεστώς). Όλη αυτή η τιμωρία, λέει ο επί μακρώ σερίφης, εφαρμόζεται για να αποτρέψει οποιονδήποτε από τη διάπραξη εγκλημάτων στο χώρο του.

Όμως, έχει αποτέλεσμα αυτή  η πολιτική; Όχι πραγματικά. Τα ποσοστά εγκλήματος στο Φοίνιξ (414,8 ανά 100.000 άτομα) εξακολουθούν να είναι υψηλότερα από τον μέσο όρο των ΗΠΑ (301,1 ανά 100.000 άτομα, το 2012). Οι υπερπλήρεις φυλακές της Αμερικής είναι μια αποθήκη για τους φτωχούς και μια περιστρεφόμενη πόρτα για τους αλκοολικούς και τους τοξικομανείς. Έχουν σκεφτεί ότι η θεραπεία των προβλημάτων αλκοολισμού και εξάρτησης από τοξικές ουσίες ίσως βοηθούσε στη μείωση των ποσοστών υποτροπής και του αριθμού των τροφίμων στις υπερπλήρεις εγκαταστάσεις; Όχι από ότι μπορώ να καταλάβω. Τραγική ειρωνεία είναι πως η παραμονή σε κέντρα αποτοξίνωσης στην κλινική Μπέτι Φορντ στοιχίζει φθηνότερα από ότι να εκτίσεις ποινή σε αυτές τις φυλακές.

Η αλλαγή είναι αργή. Η μεταρρύθμιση του σωφρονιστικού συστήματος δεν χαρίζει νικηφόρες ψήφους, ούτε καν σε μια δημοκρατία, υποτίθεται φωτισμένη όπως η Αμερική. Στις ΗΠΑ υπάρχει ακόμα αρκετή ελευθερία ώστε να μου επιτραπεί να ζήσω στις φυλακές της και να δω από κοντά την πολιτική τους. Όλο αυτό μου έμαθε πολλά για τις συνέπειες της φυλάκισης, εκείνους που ξανακάνουν αδικήματα και πώς να βγάλω λεφτά από αυτά τα δυο. Στις πολιτειακές φυλακές, ο ντόπιος σερίφης δρα ως Αμερικανός επιχειρηματίας. Πληρώνεται, ανά άτομο, ανά ημέρα και εάν δεν έχουν τα κρεβάτια γεμάτα χάνουν χρήματα. Επίσης είναι προς το συμφέρον των επιχειρήσεων να κρατούν τις ιδιωτικοποιημένες φυλακές γεμάτες, όπως τη «Σκηνούπολη». Εξάλλου, η σωφρονιστική βιομηχανία στις ΗΠΑ είναι μια επιχείρηση 80 δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Ενδιαφέρεται αυτή η βιομηχανία για την επανένταξη ή τις περιστρεφόμενες πόρτες; Έχοντας περάσει χρόνο σε μερικές από τις σκληρότερες φυλακές της Αμερικής, λέω όχι.

Δείτε το βιβλίο του Alexander Reynolds για τον καιρό που πέρασε ως μυστικός στις φυλακές της Αμερικής στο Amazon.

ΠΗΓΗ